چکیده:
این مقاله با بررسی تعاریف ارائه شده در مقالات مجلات هسته حوزه کتابداری و اطلاعرسانی،دیدگاههای مختلف درباره مفهوم کتابخانه رقومی2را بررسی میکند.در تعاریف ارائه شده،چهار دیدگاه را میتوان شناسایی کرد:دیدگاه متخصصان رایانه،دیدگاه متخصصان کتابداری و اطلاعرسانی،دیدگاه سازمانهای مجری و سیاستگذار،و دیدگاه پژوهشمدار. پژوهش در متون نشان میدهد که تعاریف متعدد و متنوعی از کتابخانه رقومی ارائه شده است و این خود افزون بر ایجاد ابهاماتی در خصوص ماهیت اصلی این پدیده،ممکن است فرایند تحقیق و توسعه در این زمینه را با مشکلاتی روبرو سازد. شواهد نشان میدهد که بحران کتابخانههای رقومی صرفا با پرداختن به مسائل فنی و ابزاری برطرف نخواهد شد،بلکه پرداختن به جنبههای معرفتشناسی و درک هویت اصلی این پدیده نیز اهمیت بهسزایی دارد.
خلاصه ماشینی:
"برخی محققان این سؤال را مطرح کردهاند که آیا در محیط کتابخانههای رقومی که بنا بر اغلب تعاریف ارائه شده،به منظور ایجاد بستری برای دسترسی مستقیم استفادهکنندگان به اطلاعات و منابع اطلاعاتی بدون حضور فیزیکی یک واسط انسانی توسعه یافتهاند،نیازی به ارائه خدمات مرجع وجود دارد یا نه؟یک مطالعه در این زمینه نشان میدهد که کتابخانههای رقومی کنونی بیشتر بر جنبههای دسترسی به اطلاعات،جستجو و بازیابی منابع اطلاعاتی در قالب الکترونیکی تأکید داشتند و به جنبههای ارائه خدمات اطلاعرسانی نظیر کتابخانههای سنتی کمتر توجه کردهاند (9:258-283).
اغلب این سؤال مطرح میشود که پایگاههای اطلاعاتی تحت وب نظیر دیالوگ20و الزویرسینس را که حاوی صدها نشریه علمی و تخصصی تمام متن با پایگاه اطلاعاتی چکیدهنامه هستند،میتوان به خودی خود یک کتابخانه رقومی به شمار آورد؟ در برخی تعاریف ارائه شده توسط محققان رایانه چنین دیدگاهی را در کشور میتوان در طرح دانشگاه آزاد اسلامی که پایگاهها و خدمات اطلاعاتی مختلفی رابه واسطه شرکت رزنت مشترک شده است،مشاهده کرد.
بر مبنای تعاریف ارائه شده توسط کتابداران که یک کتابخانه رقومی را سازمان به شمار میآورند،نمیتوان اینگونه خدمات را به تنهایی یک کتابخانه رقومی محسوب کرد،اما در صورتی که کتابخانهها این خدمات را مبتنی بر نیازهای اطلاعاتی استفادهکنندگان خود مشترگ شده باشند،به عبارت دیگر،اگرچه مهمی از یک کتابخانه رقومی باشند،به عبارت دیگر،اگرچه ممکن است دسترسی به متن کامل صدها مجله علمی و تخصصی و حوزههای مختلف برای استفادهکنندگان از یک کتابخانه دانشگاهی بسیار باارزش و بااهمیت باشد،اما در یک کتابخانه عمومی که استفادهکنندگان دارای نیازهای اطلاعاتی دیگری نیز هستند،ارزش کمتری دارند."