چکیده:
ابو محمد اسماعیل بن عبد الرحمن بن ابی کریمه از مفسرین امامیه و از اصحاب سه تن از ائمه اطهار؛ امام سجاد و امام محمد باقر و امام جعفر صادق علیهم السلام است. سدی از جمله تابعین و تریبت شدگان مدرسه کوفه و از مفسرین و محدثین مشهور به شمار می رود. علاوه بر تفسیر و حدیث، عالم به علم قرائت و آشنا به وقایع حوادث تاریخی بوده است. او را در تفسیر می توان در ردیف مجاهد و قتاده برشمرد. در قرائت نیز صاحب نظر بوده است. ابن ابی داودگوید: «بعد از صحابه، کسی نسبت به قرائت، اعلم از ابی العالیه نیست، بعد از او سعید بن جبیر و بعد از او سدی است». تنها اثر علمی یاد شده از سدی کبیر «تفسیر» می-باشد که به صورت روایت در کتاب های تفسیری پراکنده است. سیوطی تفسیر او را بهترین تفسیر می شمارد
خلاصه ماشینی:
"دراین کتاب که در دو جلد است،بیشاز هفتاد روایتاز سدی در تفسیر آیات نازله در شأن اهل بیت(علیه السلام)واردشده که هیچیک از آن را در دو تفسیر فوق الذکر نمیتوان یافت؛علاوهبر این کتاب،در برخی منابعدیگر اهل سنت نیز روایاتی در منقبت اهل بتی از سدی وارد شده است که دراینجا برای صحه گذاشتن برادعای فوق،بهذکر چند روایت از کتب مذکورمیپردازیم: 1-حدثنی محمد بن الحسین،قال:حدثنا أحمد بن المفضل،حدثنا أسباط،عنالسدی[فی قوله تعالی]:«أجعلتم سقایه الحاج و عماره المسجد الحرام کمن آمنبالله و الیوم الآخر و جاهد فی سبیل الله لا یستوون عند الله»(توبه:19).
از سدی دربارۀ این آیه از قرآن که میفرماید:«آیا سقایت حجاج و عمارتمسجد الحرام را مانند کسی قرار میدهید که به خدا و روز قیامت ایمان آورده ودر راه خدا جهاد کرده است؟»نقل شده است که:علی(علیه السلام)و عباس و شیبه پسرعثمان هریک به چیزی افتخار میکردند؛عباس گفت:من افضل شما هستم،زیراحجاج خانه خدا را سقایت میکنم.
سدی به واسطۀ عبد خیراز علی(علیه السلام)دربارۀ آیۀ 7 سورۀ رعد که میفرماید:«تو فقط بیمدهندهای!و برای هرگروهی هدایتکنندهای است»؛گوید که آنحضرت فرمود:«بیمدهنده پیامبر است و هدایتکننده مردیاز بنی هاشم یعنیخود آن حضرت است»(ابن کثیر،1412،520/2).
اما با درنظر گرفتن اینکه او گروهی از اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و سلم)ازجمله،ابن عمر،ابو هریره،سعد بن ابی وقاص،ابو سعید خدری،عبد الله ابن عمر و ابنعباس و نیز حسن بن علی(علیه السلام)را درک کرده و با توجه به اینکه ازمیان این افراد،حسن بن علی(علیه السلام)در سال 50 هجری و از همه زودتر ازدنیا رفته،میتوان چنیننتیجه گرفت که قدر متیقن،سدی پیشاز سال 50 هجری متولد شده است؛بنابراین،حداقل سن وی 77 سال بوده است."