چکیده:
چینیها نخستین ملتی هستند که در اوایل قرن 2 میلادی به صنعت ساخت کاغذ
دست یافتند.براساس کتاب آرمین رنکر آلمانی، ایرانیان پس از چینیها دومین ملتی به
شمار میآیند که به صنعت کاغذسازی دست یافتند.در گذشته برای تهیه کاغذ دستساز،
نقوشی به رنگ آب ایجاد میکردند که آن را آبنقش مینامیدند.آبنقش منبع معتبری در
تشخیص هویت زمانی و مکانی و سازنده آن به حساب میآمدند.در کاغذهای وارداتی و فرنگی
کتابهای خطی و چاپی دوره قاجار آب نقشهایی وجود دارد که نشانگر رکود صنعت
کاغذسازی در این دوره در ایران است بررسی آب نقشها بیان میکند که کاغذهای وارداتی
ابتدا از کشورهای اروپایی سپس منحصرا از کشور روسیه وارد شدهاند.افزایش روزافزون
مصرف کاغذ در غرب موجب اختراع ماشین کاغذسازی شد و استفاده از اینگونه فناوریها،
شکاف بزرگی در حرفه کاغذ سازی در شرق و غرب به وجود آورد.
خلاصه ماشینی:
"در کاغذهای وارداتی و فرنگی کتابهای خطی و چاپی دوره قاجار آب نقشهایی وجود دارد که نشانگر رکود صنعت کاغذسازی در این دوره در ایران است بررسی آب نقشها بیان میکند که کاغذهای وارداتی ابتدا از کشورهای اروپایی سپس منحصرا از کشور روسیه وارد شدهاند.
ولی در دوره قاجار با وجود اینکه در 1267 شمسی عدهای صنعتگر برای تحصیل و فراگیری فنون از جمله کاغذسازی به روسیه اعزام شدند و ظاهرا شخصی به نام آقا رحیم اصفهانی پس از آموزش، در اصفهان کاغذ ساختن را آغاز کرد؛ولی در این دوره به دلایل مختلف، نظیر رقابت روس و انگلیس بر سر منافعی که در ایران داشتند و بیلیاقتی و بی کفایتی دولت وقت، صنعت کاغذسازی دیگر رونقی نداشت.
خمیر نازک و پهن شدهای در ته قالب باقی میماند که پس از خشک کردن تبدیل به کاغذهایی میشد که دارای تصاویر، حروف، علائم، و یا بدون حروف و علائم دارای خطوط یکنواختی بود که در فواصل افقی و عمودی قرار داشت(در نسخه شناسی به آن کاغذ مسطرکشی شده میگویند).
در ایران نیز برای تهیه کاغذ مناسب، و جلوگیری از هرگونه فرسودگی که ممکن است بر اثر ترکیبات تجزیهکننده سلولز در محلول خمیر کاغذ موقع افزودن مواد دیگر(مانند آهار آلوزرین)به وجود آید، استانداردهایی مطابق با استانداردهای پیشرفته جهان تعیین شده است که تدوین و نظارت آنها را مؤسسه تحقیقات صنعتی ایران برعهده دارد.
متأسفانه کاغذ بسیاری از روزنامههای ایران که در شمارگان زیاد و با قیمت ارزان عرضه میشوند از کاغذهای بدون کیفیت و غیر استاندارد است و بایگانی کردن آنها برای تعدادی از مؤسسات فرهنگی کشور چون کتابخانه ملی که وظیفه دارد از همه انتشارات مملکت دو نسخه نگهداری کند."