چکیده:
نامة 18 نهج البلاغه در سال 36 ق و بعد از جنگ جمل، خطاب به فرماندار وقت بصره، «عبدالله بن عباس» نوشته شد. وی پسر عموی امیرالمؤمنین است که بعد از جنگ جمل و به دنبال اخراج «عثمان بن حنیف» توسط شورشیان جمل، به دستور آن حضرت، والی بصره شد. وی در علم فقه، تفسیر قرآن، رجال، شعر و... تبحر و تخصص داشت و حضرت علی در خصوص وی اینگونه فرمودند: «امیدوارم که او را شخصی عفیف، متقی و با ورع بیابم و من او را والی قرار ندادم، مگر آنکه او را چنین میپنداشتم.»
خلاصه ماشینی:
"نکات ارزندهای که در این نامه به فرماندار بصره توصیه شده است، هر کدام اصلی اساسی برای چگونگی برخورد با مردم در شرایط حساس فتنه است.
[نوآوریهایی که] در آن با قرآن مخالف میشود، و گروهی [با دو انحراف یاد شده] بر گروه دیگر سلطه و ولایت یابند، که بر خلاف دین خدا است، پس اگر باطل با حق مخلوط نمیشد، بر طالبان حق پوشیده نمیماند، و اگر حق از باطل جدا و خالص میگشت، زبان دشمنان قطع میگردید؛ اما قسمتی از حق و قسمتی از باطل گرفته میشود و به هم آمیخته میشوند، آنجا است که شیطان بر دوستان خود چیزه میگردد و تنها آنان که مشمول لطف و رحمت پروردگارند، نجات خواهند یافت.
در بحبوحة جنگ و در آن موقعیت حساس، یکی از یاران امام علی به نام «حارث»، به آن حضرت مراجعه کرد و عرضه داشت: من در امر حیرتآوری گرفتار آمدهام؟ میبینم شما با کسانی از قبیل طلحه، زبیر و عایشه میجنگید که از صحابة بزرگ پیامبر بودهاند، و از طرفی خود شما نیز از نزدیکان پیامبر هستید، هر دو طرف در حمایت از اسلام سابقة درخشانی دارید.
باید توجه داشت که این امر امام دلیل بر آن نیست که ابن عباس در کارهایش عملی بر خلاف فرمان وی انجام داده است؛ بلکه فقط سفارش ویژه در جهت هدایت و استفاده از قوای مردم برای دفاع از اسلام است؛ چرا که بلافاصله بعد از این سفارش، با احترام خطاب به فرماندار بصره میفرماید: مدارا کن."