چکیده:
آتاترک اسلام سیاسی را در ترکیه برای مدت 60 سال به حاشیه راند. با این وجود، فعالیتهای سیاسی از جانب اسلامگرایان به طور کامل قطع نشد. دههی80 میلادی با فعالیت بیشتراحزاب سیاسی اسلام گرا در ترکیه همراه بود. نجم الدین اربکان پدر احزاب سیاسی در ترکیه، آغازگر جریانی بود که سرانجام به تاسیس حزب رفاه از جانب او انجامید. اربکان توانست اندیشههای اسلامی خود را در قالب این احزاب سیاسی در رأس حاکمیت ترکیه قرار دهد. با این وجود مهمترین تهدید برای حیات اسلامگرایان در ترکیه از جانب نهادهای حکومتی وابسته به اندیشههای آتاترک بوده است. فعالیت این احزاب از آغاز دههی 80 میلادی، دورهی نوینی را در تاریخ پر فراز و نشیب خود آغاز کرد و سرانجام با به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال 2001 به آرزوی دیرین خود دست یافتند.در این نوشته تلاش میشود با نگاهی تاریخی به شکلگیری احزاب اسلامگرا در ترکیه، جدال میان این احزاب با نهادهای قدرتمند طرفدار اندیشههای کمالیستی، و سیر تحول این آنها از 1980م تا 2001 مورد ارزیابی قرار بگیرد.
خلاصه ماشینی:
"«عبور از سیستم چند حزبی را عصمت اینونو طی نطقی در نوزدهم ماه می 1945 م اعلام کرد و به دنبال آن در سال های 1950 – 1945 م در حدود 27 حزب مختلف سیاسی در ترکیه به وجود آمد که مهمترین آنها حزب دمکرات به رهبری عدنان مندرس و دیگر ناراضیان حزب جمهوری خلق بود که در سال 1946 م تأسیس شد» (انصاری، 1372: 80).
اما آیا این احزاب که با مجوز حکومت لائیک تأسیس و مشغول فعالیت می شدند می توانستند به اهداف دینی خود برسند؟ در این دور و دوره های بعد این امکان در ترکیه برای احزاب راست دینی یا معتقد به اسلام سیاسی به صورت نسبتا کنترل شده ای ایجاد شد که در صحنهی سیاسی مشارکت داشته باشند.
اسلام گرایان ترکیه از 1980 تا 2001 م: نجم الدین اربکان که سایهی سنگین ارتش را بر سر احزاب اسلام گرا میدید پس از انحلال حزب سلامت ملی در آغازین سال های دههی 80 م دوره جدیدی از فعالیتهای سیاسی خود را آغاز نمود.
«آنچه در خصوص فعالیت احزاب اسلام گرائی همچون رفاه و فضیلت می توان گفت این است که آنها خواستار پی گیری اهداف و قدرت سیاسی از طریق مکانیسمهای قانونی و مسالمت آمیز هستند و حتی اگر به شکل آشکار تحت فشار سکولارها و ارتش مجبور به کنارهگیری شوند رویکرد خود را تغییر نخواهند داد و به شکل دیگری خود را بازسازی خواهند کرد."