خلاصه ماشینی:
{Sگر به ظاهر آن پری پنهان بود# آدمی پنهانتر از پریان بود# نز عاقل آن پری گر مضمر است# آدمی صدبار خود پنهانتر استS} (مثنوی،دفتر سوم:4255-4256) در بین سخنوران و اندیشمندان بزرگ ایران زمین کمتر کسی را میتوان یافت که همانند مولانا جلال الدین محمد بلخی به جنبههای رواشناختی رفتار انسان توجه کرده باشد تاآنجاکه در جایجای آثار منثور و منظوم او،بهویژه در مثنوی معنوی،تحلیلهای عمیق روانشناختی و حتی بعضی از مسائل و مفاهیم نوین این دانش نظیر«فرافکنی»،«توجیه»(دلیلتراشی)، «خودفریبی»،«ناخودآگاهی»،«تقابل بخشهای مختلف شخصیت»، «والایش»(تصعید)،«تعبیر رؤیا»و غیره مشاهده میشود.
مؤلف برای مقایسه و مطابقۀ اندیشههای روانشاختی مولانا با آرای روانشناسان جدید مفاهیم نوین روانشناختی را ملاک و معیار سنجش خود قرار داده است به این ترتیب که نخست با مراجعه به متون موثق روانشناسی و روانپزشکی،تعریف یا توضیحی اجمالی از موضوعات و مفاهیم مورد بررسی ارائه کرده و سپس به استناد شواهد مستخرج از آثار مولانا،از طریق تطبیق و مقایسه،به بررسی و ارزیابی وجود تشابه موارد اشتراک آنها پرداخته است.