چکیده:
صندوقهای قرضالحسنه که با دیدگاه سیاسی، انقلابی و اقتصادی در سال 1346تأسیس شدند
و بعد از انقلاب، تحت نظارت سازمان اقتصاد اسلامی به فعالیت خود بهطور رسمی و
قانونی ادامه حیات دادند، اکنون معضلی برای اقتصاد ایران شدهاند. مشکل ورشکستگی
برخی از این صندوقها کمکم به بحران ملی تبدیل میشود که گذشته از پیامدهای منفی
اقتصادی، عواقب اجتماعی خطرناکی برای بازار پول و سرمایه کشور خواهد داشت.
تعاونیهای اعتبار و مؤسسات قرضالحسنه که هر روز در حال گسترش هستند، عملا به
مؤسسات انتفاعی پولی تبدیل شدهاند. آنها با نرخهای بالا سپرده میگیرند و به
مشتریان خود تسهیلات میدهند. به گفته مسؤولان بانک مرکزی براساس قوانین پولی و
بانکی حاکم بر کشور این مؤسسات دیگر قرضالحسنه نیستند؛ چرا که عملیات آنها به
اعطای وامهای ضرور و اضطراری کوچک محدود نیست. بسیاری از این مؤسسات به جز دریافت
سپردههای ریالی، سپردههای ارزی نیز دریافت میکنند و عملا کار این مؤسسات به
عملیات زیرزمینی تبدیل شده است. افزون بر این، افتتاح حساب جاری، حساب مدتدار،
صدور دسته چک و پرداخت سود از جمله
تخلفات این مؤسسات است. این در حالی است که مؤسسات مذکور تحت نظارت و کنترل بانک
مرکزی قرار ندارند و عملکرد آنها سبب اخلال در بازار پول و سرمایه و گاهی عدم
اثرگذاری سیاستهای پولی میشود.
هدف مقاله حاضر، بررسی مشکلات و بحرانهایی است که برخی صندوقهای قرضالحسنه با
عملکرد خود و بدون نظارت بانک مرکزی در بازار مالی کشور ایجاد میکنند. از جمله
اخلالها میتوان به رشد نقدینگی، افزایش ضریب فزاینده پولی و در پی آن، افزایش نرخ
تورم، عدم تعهد به سپرده ذخیره قانونی و وامدهی بیش از حد و مهمتر از آن،
فعالیتهای صوری و پولشویی اشاره کرد. در پایان مقاله راهکارهایی جهت ادامه حیات
این صندوقها با نظارت کامل بانک مرکزی ارائه خواهد شد.
These funds which started to establish since 1967 with a political-revolutionary and economic point of view، and continued their operations under the supervision of Islamic Economy Organization as official institutions after the victory of Islamic Revolution، are now regarded as an intricate for the economy of Iran. The problem of bankruptcy of these institutions is going to become as a nation-wide crisis and in addition to negative effects on the economy، it has dangerous social consequences for the money and capital market of the country. The Credit Co-operations and Gharz-al-Hasane Funds which are expanding everyday have practically changed into profit-based money intermediaries. They accept deposits at high rates and lend money to their clients. According to the authorities of the Central Bank of Iran، they are not anymore non-profit Qarz-al-Hasane Funds، because their activities are not limited to small emergency loans. Many of these institutions in addition to accepting Rial deposits، they accept foreign exchange deposits and practically، practice under ground activities. In addition to opening current accounts and time deposits، they pay profit (interest) to depositors، and issue checking accounts، which are some of their violations. Their activities are not under the control of the Central Bank، and create disorder in the money and capital market and some times work on opposite direction of monetary policies.
The aim of the present paper is to study the difficulties created by the operation of these institutions without the control and supervision of the central bank. These difficulties include growth of liquidity، the increase of multiplier، extending loans in access to their capacity، without having any legal deposits at the central bank، and more over، conducting artificial activities and money laundering. Some strategies for improving their activities under the supervision of the central bank will be presented at the end of this paper.
خلاصه ماشینی:
چکیده صندوقهای قرضالحسنه که با دیدگاه سیاسی، انقلابی و اقتصادی در سال 1346تأسیس شدند و بعد از انقلاب، تحت نظارت سازمان اقتصاد اسلامی به فعالیت خود بهطور رسمی و قانونی ادامه حیات دادند، اکنون معضلی برای اقتصاد ایران شدهاند.
این در حالی است که مؤسسات مذکور تحت نظارت و کنترل بانک مرکزی قرار ندارند و عملکرد آنها سبب اخلال در بازار پول و سرمایه و گاهی عدم اثرگذاری سیاستهای پولی میشود.
هدف مقاله حاضر، بررسی مشکلات و بحرانهایی است که برخی صندوقهای قرضالحسنه با عملکرد خود و بدون نظارت بانک مرکزی در بازار مالی کشور ایجاد میکنند.
به این ترتیب، بانک اسلامی که سرمایه اولیه آن 2 میلیارد ریال بود و از سوی مردم 4 میلیارد پذیرهنویسی شده بود، تشکیل نشد؛ ولی دولت قول داد که شرایط ویژهای را برای سازمان اقتصاد اسلامی ایجاد کند و قرار شد سازمان اقتصاد اسلامی، وظیفه خدمترسانی و اعطای وام به صندوقهای قرضالحسنه را بر عهده بگیرد (http://homitrade.
با توجه به جدول شماره (5) خواهیم دید نسبت سپردههای قرضالحسنه نزد صندوقها بالاتر از 50 درصد این سپردهها نزد شبکه بانکی است؛ بنابراین، رقم قابل توجهی را تشکیل میدهد که عدم توجه به آن، نوعی توهم را برای سیاستگذاران پولی ایجاد خواهد کرد و آنها را در تصمیمگیری درست ناتوان میسازد.