چکیده:
در اقتصاد اسلامی، پول موضوع بسیاری از احکام فقهی و حقوقی است؛ از اینرو، شناخت
ماهیت آن اهمیت ویژهای یافته است. در این جهت، برخی از اندیشهوران اسلامی به
نظریهپردازی درباره ماهیت آن پرداختهاند. شهید صدر?، آیتالله بجنوردی، آیتالله
شاهرودی و حجتالاسلام یوسفی، حقیقت پول را در قدرت خرید آن میدانند و مؤلفان کتاب
پول در اقتصاد اسلامی به نظریه ارزش اسمی درباره ماهیت پول گرایش دارند. مقاله حاضر
با بررسی این نظریات و نقد مبنایی و بنایی آنها نشان داده است که این نظریات به
دلایلی کافی نیستند؛ و باید به نظریهپردازی جدیدی درباره ماهیت پول روی آورد.
Money has been the subject of many legal and jurisprudential rules in an Islamic economy. Therefore، understanding the nature of money has gained a high significance. Hence، a number of Muslim scholars have made several attempts to theorize the nature of money. Ayatollah Sadr، ayatollah Bojnordi، ayatollah Shahrodi، and Yosoufi، have tried to explain and attribute the nature of money in its purchasing power. The authors of “money in Islamic economy” have favored the theory of nominal value of money. Examining the background and basis of these theories the present article argue that they are not reliable Therefore the need to develop a new theory on the nature of money remains unfulfilled.
خلاصه ماشینی:
آن ذات و شیء فرقی نمیکند که عین خارجی باشد یا کلی فیالذمه مانند دین یا حق مانند حق تحجیر یا منفعت مانند سکنای خانه؛ زیرا هر یک از اینها مفید بوده، و نیازی از نیازهای انسان را برطرف میکند و قابل اختصاص و کمیاب است؛ به همین سبب ارزش مبادلهای و اقتصادی دارد که وصف نسبی و اضافی است (موسوی خویی، 1417ق: ج 2، ص 16، 17، 33، 42؛ بجنوردی، 1377: ج 2، ص 29،30)؛ اما لفظ و عنوان «مالیت» را عرف و عقلا فقط برای اشاره به صفت ارزش مبادلهای که وصف نسبی و اضافی است بهکار میبرند؛ این وصف از آنجا که ذاتی شیء نیست غیردائم و زایلشدنی است (راغب، بیتا: ص 499)؛ از اینرو، تفاوت بین مفهوم مال و مفهوم مالیت روشن، و دوگانگی بین ایندو از مسلمات است.
در این پذیره، پس از آنکه بیان شد، معاملات بر عین اموال واقع میشود نه بر مالیت آنها، نتیجه گرفته شد که عرف در پول کنونی، مال و مالیت را یکسان نمیانگارد و در پول مالیت را مال نمیبیند؛ بلکه برای آن ذاتی غیر از مالیت قائل است که دارای وصف مالیت است؛ گرچه به روشنی نمیتواند بگوید آن ذات چیست؛ اما همین مقدار یقین دارد که مالیت صرف نیست.
دیدگاه آیتالله هاشمی شاهرودی به عقیدة آیتالله شاهرودی، از آنجا که مالیت پولهای حقیقی مانند درهم و دینار برخاسته از جنس خودشان است، کاهش ارزش آنها همانند دیگر اموال مثلی به عهده نمیآید؛ اما پول اعتباری از آن جهت که به خودی خود ارزش مصرفی ندارد و فقط در دادوستد بهکار میرود، ویژگی ارزش مبادلهای و توان خرید آن در نگاه عرف و عقلا همچون صفت حقیقی به شمار میآید.