چکیده:
دانش «نسبشناسی» از شاخههای علم تاریخ و شعبهای از تاریخنگاری عرب جاهلی است که پیوند ناگسستنی با آن دارد. این میراث جاهلی در دوره اسلامی به دلایلی چون، تدوین دیوان، گسترش فتوحات و استقرار قبایل بسیاری از عرب در مناطق مفتوحه و گسترش رقابتها و تعصبات و دامنزدن برخی خلفا بدانها، رشد سریع یافته و نسبدانان و منابع نسبی مهمی پدید آمد. سهم شیعیان امامی و سادات علویتبار در باروری این دانش، ازاینرو که آن با موضوع امامت و اهلبیت^ ارتباط تنگاتنگی دارد، نمود بیشتری داشته است. آنان تلاش بسیاری در دانش نسبشناسی داشته و از همان آغاز آثار ارزشمندی در این عرصه آفریده و سهم سترگی در رشد و بقای آن داشتهاند. در این مقاله ضمن مروری اجمالی بر کلیات دانش نسبشناسی، نقش و سهم شیعیان امامی در حوزه انساب نگاری مورد بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به مطالب یاد شده این سؤال مطرح است که علل و عوامل گسترش این دانش در عصر اسلامی چیست و سهم شیعیان در این دانش تا دوران معاصر به چه میزانی است؟ پیشینه تاریخی برخلاف تصور برخی که علم نسب را از آن عرب دانستهاند: «للعرب الامثال و علم النسب»، 1 در میان دیگر ملل نیز این دانش مورد اهتمام بوده و برای پیدایش آن تاریخ دقیقی را نمیتوان ذکر کرد.
6 قابل ذکر است که هرچند در گذر زمان برخلاف نگرش اسلام، این دانش بار منفی نیز به خود گرفت اما با رنگ و لعاب اسلامی راه خود را ادامه داد و روزبهروز بر شاخ و برگ آن افزوده شد و بهعنوان علمی از علوم اسلامی جایگاه رفیعی پیدا کرد و همانند دیگر علوم اسلامی، بهعلت زمینههای فرهنگی و سیاسی اعراب اندک اندک جایگاهی برای خود یافته و دانشمندان واحدی نیشابوری، اسباب النزول، ص 400؛ طبرسی، مجمع البیان، ج 10، ص 811 .
1 نقش شعرای شیعه: کسانی چون کمیت بن زید اسدی (م126ق)، سید حمیری و دعبل خزاعی و دیگر شعرای متعهد شیعی با توجه به آشنایی ایشان به انساب ـ که از ویژگیهای یک شاعر مشهور است تا در سرودههای خود دچار اشتباه نشود ـ در سرودههای خود، فراوان به نسب اشخاص اشاره کردهاند که خود میتواند از علل گسترش دانش نسبشناسی باشد.
در این میان سادات علوی و شیعیان امامی به دلایلی چون تکیه معصومان در سنت و سیره خود بر نسب برای کاربردهای اسلامی و ارتباط آن با موضوع امامت، حفظ و شناخت ذریه پیامبر| اهتمام بیشتری بدان قائل بوده و در بالندگی و توسعه این دانش، نقش بارزتری ایفا کردند."