چکیده:
این نوشتار پژوهشی است دربارۀ تبیین راه و روشها، اصول و پایههای تعامل و هم زیستی میان پیروان مذاهب اسلام که با هم ارتباط دارند. این نوشتار با بهرهگیری از منابع مورد قبول مذاهب اسلام یعنی قرآن، سنت و سیرۀ بزرگان، افزون بر محورها، اصول و اسباب تعامل مثبت، به تبیین آفت و آسیبهای تعامل پرداخته، تا عوامل ضعف و سستی مسلمانان و راه حل آن روشن شود. از آنجا که مسلمانان از مذاهب و فرقههای گوناگون شکل یافتهاند و زمینههای اختلاف و نزاع فراوانی دارند، شایسته است که نگاه اسلام در مورد چگونگی ارتباط و تعامل مسلمانان با هم را تبیین کنیم. برای رسیدن به این اهداف، نخست، به تبیین واژههای تعامل، گفتوگو، جدل، مناظره میپردازیم. سپس، دربارۀ حفظ اصول و پایههایی بحث میکنیم که در منابع اسلامی، به آن توصیه و تأکید شده است. در قسمت سوم، شیوههای تعامل از نگاه قرآن و روایات، نظیر: استفاده از راههای مسالمتآمیز، روشهای عاطفی، روشهای خیرخواهانه، مجادلۀ احسن، عفو و اغماض، تلاش فرهنگی برای رفع شبهات عقاید و تبیین دیدگاههای مشترک بین مذاهب اسلامی و استفاده از وسیلۀ مقدس برای معاشرت با یکدیگر و غیر آن توضیح داده شده است.قسمت چهارم، به آسیبها، آفتها و موانع تعامل، نظیر: خشونت، تهدید، تطمیع، تکفیر، دشنام، استهزا، تحقیر و غیرآن پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
" پرسشهای اصلی با توجه به اینکه خدای بزرگ ـ با عنایت ویژۀ خویش ـ بر مسلمانان منت نهاده و سرچشمۀ زلال معرفت، یعنی قرآن و سنت و عترت را در اختیار آنان قرار داده است، چرا در ابعاد گوناگون، بین آنان خصومت، اختلافهای دور از منطق، ضعف و ناتوانی وجود دارد؟ چرا بین مسلمانان بدبینی، سب و دشنام، افترا، دروغ و خشونت وجود دارد ؟ آیا راهی برای از بین بردن رسوم یاد شده وجود دارد؟ چه اصول و شیوههایی دربارۀ تعامل بین ادیان الهی و پیروان مذاهب اسلامیدر قرآن و روایات بیان شده است؟ تعریف تعامل و واژههای مرتبط با آن تعامل در لغت به معنای معامله و داد و ستد مردم با یکدیگر است؛ 4 بدین دلیل، تعامل باید بین دو طرف صورت گیرد.
آیا این روش پسندیده و مشروع است؟ آیا اینگونه تعامل در طول تاریخ به سود مسلمانان بوده است یا به ضرر آنان؟ روشن است که هر انسان منصفی این روش را ناپسند و غیرشرعی میداند و از سویی، مسلمانان با مذاهب و دیدگاههای مختلف زندگی میکنند که باید با اجتهاد شجاعانه یک راه را برگزینند، اما این راه ممکن نیست، زیرا موانع فراوانی وجود دارد و حداقل آن این است که هر فرقه یا عالمی ادعا کند که آنچه او میگوید حق است؛ از این رو، راه صحیح آن است که نگاه خوشبینانه بین پیروان مذاهب وجود داشته باشد و دیدگاههای یکدیگر را با نگاه اجتهادی بنگرند؛ به این معنا که همان گونه که علمای یک مذهب در فروعات نظریات گوناگون دارند، در عین حال یکدیگر را به سبب نگاه اجتهادی میپذیرند و تحمل میکنند و به جای مقابله و هجمه، برداشت و نظر مخالف را محترم میشمارند."