خلاصه ماشینی:
"51رفتهرفته با دست یافتن به خواستهای فرهنگی،خواستهای سیاسی نیز مطرح شد که مایه پاگرفتن احزاب و سازمانهای گوناگون گردید و به گونهای که در سالهای 1991-1990 تاجیکستان نخستین جمهوری آسیای مرکزی بود که نظام چند حزبی داشت.
برجستهترین هدفهای جنبش رستاخیز چنین اعلام شده است: 1-بیرون بردن تاجیکستان از وضع بحرانی موجود در پرتو دگرگونیهای بنیادی در زمینههای سیاسی-اجتماعی؛ 2-تأمین پیشرفت اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی کشور؛ 3-بالا بردن سطح زندگی مادی و معنوی شهروندان؛ 4-ایجاد عدالت اجتماعی؛ 5-زنده کردن زبان ملی،فرهنگ و آداب و سنتهای پسندیدۀ نیاکان؛ 6-نوسازی و بازسازی جامعه بر پایه ارزشهای والای انسانی؛ 7-ریشهکن کردن ستم،بهرهکشی،بیعدالتی و نابرابری،فساد اخلاقی،رشوهخواری،ترس و وحشت در جامعه؛ 8-برپا کردن سازمانهای دموکراتیک راستین، حکومت مردمی و دولت قانونی؛ 9-حفظ محیط زیست طبیعی و بهداشت شهروندان.
نمودار 1:ساختار سیاسی تاجیکستان (به تصویر صفحه مراجعه شود) {Eمنبع:احمدی لفورکی،بهزاد و فیروزه میررضوی،راهنمای منطقه خزر و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی،تهران، انتشارات مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران،چاپ یکم،1383،ص 305E} هواداران مخالفان که بیشتر در بخشهای کوهستانی زندگی میکنند،مردمانی گوشهگیر،سنتگرا و کمتر دارای آداب و سنتهای ترکیاند و بیشتر در راستای ناسیونالیسم تاجیک فعالیت میکنند.
اسلامگرایی نیز در جنگ داخلی تاجیکستان جایی ویژه داشته است زیرا پس از 70 سال سلطه کمونیستها بر ساختار سیاسی،اقتصادی،اجتماعی کشورهای آسیای مرکزی،زمینه برای گسترش اسلام فراهم شده بود و با پررنگ شدن نقش اسلام،دولتهای منطقه برای جلوگیری از گسترش اندیشههای اسلامی میکوشیدند به اختلافها دامن بزنند."