خلاصه ماشینی:
"قفقاز:داستان جداییاش از ایران بر پایۀ پیمانهای گلستان و ترکمانچای افشین پرتو بخش دوم در روزهایی که پرتغالیها با دور زدن آفریقا به هند رسیده بودند و راهی به تنگۀ هرمز میجستند، اسماعیل فرزند شیخ حیدر صفوی با ارتش قزلباش پیرو خود در بهار سال 1501 میلادی از رود کورا گذشت و در گلستان فرخیسار شاه شروان را به خونخواهی پدر کشت و سپس شماخی پایتخت شروانشاهان و باکو و ایروان را به زیر فرمان خود آورد و روبه تبریز نهاد و ژانویۀ سال 1502 میلادی در شرور نخجوان سپاه آق قویونلو را شکست داد و پیروزمندانه پا به تبریز نهاد و در 11 مارس سال 1502 میلادی20/ اسفند 880 خورشیدی908/ هجری بر تخت شاهی صفوی نشست و بهاری دگر آغاز گردید.
در این سال فئودور یکم مرد و بوریس گودونف به جای او بر تخت پادشاهی روسیه نشست(1598 تا 1605 میلادی)و روزگار تازهای در آن سوی دنیا آغاز شد و در این سال دو برادر انگلیسی به نامهای رابرت و آنتونی شرلی به ایران آمدند تا هم راهی برای گسترش بازرگانی میان ایران و انگلیس پدید آورند و هم با دادن جنگافزارهای تازه آتشین اروپایی،ایران را در برابر عثمانی توان بخشند.
چندگاهی باختر ایران و قفقاز آرام ماند ولی پس از کشته شدن جیمز یکم پادشاه انگلیس و بر سر کار آمدن اولیور کرامول و بر همریزی چندگاهۀ توان انگلیس عثمانیها دگرباره هوای تازش به قفقاز را نمودند و در سال 1638 میلادی1048/ هجری سلطان مراد چهارم پس از پانزده سال *در سالهایی که شاه عباس با تهمورث خان و یاورش عثمانی در قفقاز درگیر بود، دربار رومانف روسیه نیز با لهستانیها در ستیز بود."