چکیده:
میراث مکتوب مسلمانان در عرصه تاریخنگاری، گنجینه گرانسنگی است که
بسیاری از زوایای پنهان آن همچنان در محاق باقی مانده است. بدون تردید یکی از
مصادیق عینی برای این ادعا میتواند مورخ توانا و صاحب سبک، ابن واضح یعقوبی
باشد که آنچنانکه بایسته و شایسته اوست، مورد توجه قرار نگرفته است. او به عنوان
یک تاریخنگار مسلمان نه تنها صرفا تابع سنت پیشینیان خود نبوده است، بلکه در جای
خود، در سپهر فرهنگ اسلامی تا مقام یک مورخ مبدع نیز اوج گرفته است. بهکارگیری
شیوههای نه چندان رایج و اما علمی در قلمرو تاریخنگاری، یعقوبی را در سطح تاریخ
نویسان عالیقدری همانند مسعودی و ابن مسکویه قرار داده است.
در نوشتار حاضر بعد از بحث مقدماتی درباره زیستنامه و مذهب یعقوبی،
مختصات تاریخنگاری یعقوبی و نوآوریهای روشی او در این عرصه و توجه ویژه او به
فرهنگهای پیرامونی مورد تأمل قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"5ـ2ـ نگاه فرهنگی و علمی به تاریخ هند در باب مربوط به هند، یعقوبی رشته کلام را با بیان احوال دانایان هند و برهمنان آغاز میکند و در شرح احوال برهمن کبیر ـ که بنا به نقل مطلعان هندی و دانایان آنها نخستین پادشاه هندوستان بوده که جمله هندیان بر پادشاهی او اتفاق کرده بودند ـ از دانشمندی و دانایی او سخن به میان آورده و او را بانی علم نجوم و دانش ستارهشناسی لقب داده و از ابتکارات او در این علم که به تأسیس بنیاد عظیمی به نام «السند هند» منجر شده یاد میکند.
4ـ6ـ2ـ آرا و آثار نیقوماخوس (نیکوماخوس) در تاریخ یعقوبی یعقوبی پس از بیان آثار اقلیدوس، فصلی از کتابش را به توضیح درباره آثار و نظریات پدر ارسطاطالیس (ارسطو) اختصاص داده(51) و به نظرات او در باب فضیلت، حکمت و دیدگاه فلاسفه پیشین در این باره پرداخته و نظریه اعدادی نیکوماخوس درباره اینکه همه امور در طبیعت به عدد وابستهاند را بیان کرده و اشارهای به محتوای کتاب ارثماطیقی و گفتارهای سه گانه او در مورد تشاکل و تجانس، زوجیت، فردیت و تقسیمات آن و کمیت مفرده، اعداد زاید و عدد معتدل و عدد ناقص، کمیت مضاف معادل و تقسیمات چندگانه آنها و سایر تقسیمات اعدادی نموده و بیان کرده است که او نخستین کسی بوده که نظریه بیضی شکل بودن فلک را ارائه کرده و برجها را بر اساس آن تصویر کرده است."