چکیده:
در این تحقیق نشان داده شده است که حضرت علی(ع) پس از انتخاب کارگزاران خود، مستقیم و بلاواسطه بر آنها نظارت می کردند و آنان را از هرگونه کوتاهی در انجام وظایف محوله بر حذر می داشتند. به نظر آن حضرت، بی توجهی در امور سبب می شود که حکومت ها پس از مدتی به واسطه فسادهای مالی، اداری، اخلاقی، ... در سراشیبی انحطاط و سقوط بیفتند. در نگاه ایشان، اهمیت کارگزاران حکومتی چنان است که هر جامعه ای برای آنکه بتواند روی سعادت ببیند و امور آن اصلاح شود، باید از کارگزاران لایق و متعهد بهره گیرد. در اهمیت نقش کارگزاران در ثبات یک نظام همین بس که ضعف کارگزاران آن نظام سیاسی حتی در مواردی که مشروعیت اولیه داشته است ـ همانند کشورهایی که با رای مردم بر سرکار آمده اند ـ موجب زوال آن مشروعیت شده است؛ برعکس، گاه یک نظام فاقد مشروعیت اولیه ـ همانند کشورهایی که با کودتا روی کار آمده اند ـ توانسته است به دلیل توانمندی کارگزاران و مدیران به مرور زمان مقبولیت و مشروعیت مردمی کسب کند. بنابراین، دوام و قوام حکومت ها قبل از هر چیز به نقش کارگزاران حکومتی بستگی دارد.
خلاصه ماشینی:
"آنچه را که خداوند از حق خود دربارۀ ایشان دستور داده،رعایت کن و برای آنان قسمتی از بیت المال و سهمی از غنایم خالص اسلامی هر شهر را در نظر بگیر!(نهج البلاغه:نامۀ 53) از این توصیههای علی(ع)به مالک دربارۀ فقرزدایی از جامعه برمیآید که حمایت از فقرا و نیازمندان به عنوان یک اصل در حکومت اسلمی مطرح است و برای تحققآنباید تلاش کرد؛زیرا فقر و کمبود اقتصادی،عامل بروز بسیاری از مشکلات،از جمله فسد اخلاقی و ناامنی در جامعه،ست.
انحصارطلبی در کلام امیر المؤمنین علی(ع)،از این خصوصیت به«استئثار»تعبیر شده است و آن حضرت(ع)فرمانروایان را به شدت از آن برحذر داشتهاند،چنانکه به مالک میفرمایند: از امتیازخواهی بپرهیز و از اینکه چیزی را که همۀ مردم در برابر آن یکسانند به خود اختصاصدهی،دوری کن!هرچند زمامدار نزدیکان و خویشاوندانی دارد که توقع برتری، امتیازگیری و دخالت در قراردادها بدون رعایت انصاف را دارند،ولی تو تدبیری بیندیش که با از بین بردن عوامل آنها،ریشۀ انتظاراتشان را برکنی و به هیچیک از اطرافیان و وابستگان چیزی از زمین و امثال آن وامگذار و مبادا در تو طمع کنند،درحالیکه این کارمایۀ ضرر سایر مردم میشود.
تقوای الهی حضرت علی(ع)بیش از هرچیز،زمامداران حکومتی را به رعایت تقوا دستور میدادند؛ مالک را به پرهیزگاری و انجام فرایض الهی سفارش میکردند(نهج البلاغه:نامۀ 95)،و دیگر کارگزاران را نیز به این مهم توصیه میکردند تا در آشکار و نهان از خدا بترسند و او را نافرمانی نکنند."