چکیده:
کشور دربرگیرنده واحدهای سیاسی ـ جغرافیایی مستقلی است که برجسته ترین تقسیم بندی جهان کنونی را شکل می دهند و این پدیده هم زمان با شکل گیری سیاسی ایران در دوره هخامنشیان واقعیت پیدا کرد. اینکه چه عامل و یا عواملی موجب پیدایش و سپس استمرار و تداوم موجودیت کشور می شود؛ علت وجودی و علت بقای کشور است. به لحاظ علمی برخی اندیشمندان و صاحب نظران ایرانی و خارجی در ارتباط با مبانی هویتی، علت وجودی و بقای ایران اظهارنظر کرده اند. هر یک از پژوهش ها بنا به استنباط و زمینه های کاری اندیشمندان، عامل و یا مجموعه عواملی را در خصوص مبانی هویت ایرانی پررنگ جلوه داده اند. با توجه به اهمیت موضوع، سوال اصلی پژوهش این است که بنیادهای علت وجودی و بقای کشور در ایران کدام اند و آیا مجموعه این عوامل به یک میزان در پیدایش و تداوم آن اثرگذار بوده اند؟ روش به کار گرفته شده در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است و نتایج به دست آمده موید آن است که ایران دارای عناصر چندگانه در علت وجودی و بقای خود است.
خلاصه ماشینی:
"تشخیص عوامل تعیین کنندۀ ملیت و ایجاد کنندۀ کشور همیشه مورد بحث بوده (مجتهدزاده،1381:31)و اینکه چه عامل و یا عواملی موجب پیدایش کشور و همچنین تداوم بقا و موجودیت آن میشود خود از موضوعات مورد مطالعه جغرافیای سیاسی است که از آن تحت عنوان علت وجودی{o4o}و علت بقای{o5o}کشور یاد میشود.
بنابراین با توجه به اهمیت موضوع،سؤال اصلی پژوهش این است که بنیادهای علت وجودی و بقای کشور در ایران کداماند و آیا مجموعۀ این عوامل به یک میزان در پیدایش و تداوم آن اثر گذار بودهاند؟برای پاسخ به این سؤال سه فرضیه مطرح میشود که عبارتند از: فرضیۀ نخست:علت وجودی ایران مرکب بوده و از ترکیب مجموعۀ عوامل ثابت نظیر جغرافیا،تاریخ،دین و مذهب،زبان و ادبیات،قومیت فرهنگ عمومی و میهنگرایی شکل یافته است.
نتایج نشان داد که علت وجودی ایران از 13 عامل (موقعیت جغرافیایی و سرزمین،ریشههای نژادی و قومی،نقش حکومت،فرهنگ عمومی، استمرار تاریخی،تهدیدات،قدرت حکومت،نقشآفرینی مردم،رهبری کاریزما،اهمیت دین،زبان و ادبیات،میهنگرایی و اندیشه سیاسی حکومت)؛و علت بقای ایران نیز از تمام 22 عامل مورد بررسی در پژوهش اثرپذیر بوده است.
رهبران کاریزما،اندیشۀ سیاسی حکومت،ساختار فضایی ایران،نقش ارتش،روابط بین المللی،نقش نهادها و سازمانها،اقتصاد ملی،عدالت جغرافیایی و اجتماعی، تعاملات و ارتباطات فضایی،رسانه،نمادهای ملی هم عوامل روبنایی و متغیر در بقای کشور ایران هستند که این امر نیز فرضیۀ سوم را تأیید میکند.
پیشنهاد میشود برای تعریف هرگونه راهبرد برنامههای توسعهای و هویت ملی،عوامل زیربنایی علت وجودی و بقای ایران به یک میزان مشارکت داده شوند تا زمینههای همبستگی همۀ گروههای سیاسی،اجتماعی و منطقهای در کشور و همچنین ارتباط بین گذشته،امروز و آینده فراهم شود."