چکیده:
اعتقادات مذهبی در حافظه جمعی جامعه، از گذشته در قالب نماد محفوظ مانده و در آثار هنری نمود بصری یافته است. در این مقاله با بررسی ادیان و اعتقادات ایرانی میتراییسم و زرتشتی در بستر تاریخی گذار به دوران اسلامی و با شناخت آموزه ها و تعالیم و آثار شکل گرفته تحت عنوان هنر این ادیان، ارتباطات درونی میان نمادهای نظری، بصری و زیبایی شناسی آنها و نمادهای اصلی موجود در آثار ایرانی بررسی شده است. از این رو نویسندگان مقاله با روش تحلیل و مقایسه اسناد هنر ایران به بررسی مبانی نظری و اعتقادات جاری در ادیان مورد بحث پرداخته اند و پس از استخراج نشانه های نظری پشتیبانی کننده نمادها، مولفه های قابل تصویرگری در آنها را مطرح کرده اند. با بررسی ساختار تاریخی ـ فرهنگی، لایه های معنایی مستتر بنیان اعتقادی محکمی، در پس هر یک از نشانه های موجود یافته شده که مبین نقش سازنده ادیان ایرانی در نشانه های بصری گرافیک معاصرمان است. مقاله حاضر کوششی برای بازخوانی هویت ایرانی با تکیه بر نقش سازنده نشانه ها و نمادهای به جای مانده از ادیان و آیین های ایرانی است، به طوری که رهاورد کاربرد این نشانه ها در آثار گرافیک هنری که خود نقش رسانه در جامعه را ایفا می کند، حفظ و تقویت همبستگی و انسجام فرهنگ ملی ایرانیان است. جهت بررسی هویت اجزای سازنده گرافیک ایران، یک جامعه نمونه از آثار هنرمندان نسل های مختلف گرافیک ایران متشکل از: استاد قباد شیوا، استاد فرشید مثقالی، فرزاد ادیبی، رضا عابدینی و ایمان راد انتخاب شده است. در ادامه نمادهای برگرفته از هنر ایرانی که طی مطالعه در بخش بررسی ادیان استخراج شده در آثار افراد جامعه نمونه مورد سنجش آماری قرار گرفته و نتایج به دست آمده در جدول شماره 1 ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
"4. نمادهای پایدار در هنر ایران در این پژوهش نمادهایی که با عقاید اسلامی هماهنگ شده و تا دوران معاصر حضور معنایی و فیزیکی خود را در آثار حفظ کردهاند مورد بررسی قرار گرفتهاند.
امروزه در آثار ایرانی وجود این نماد به صورت ساده در مسیر تطور خود کمتر دیده میشود و در هنر معاصر فقط ممکن است با تکرار همان نقوش کاشی(مثلا در آرم)آورده شود و صرف ترکیببندهای چلیپایی برخی آثار،بار معنایی خاصی را از معانی مورد بحث حمل نمیکند.
جامعۀ نمونۀ انتخاب شده در این پژوهش با وجود تعلق به نسلهای مختلف هنر گرافیک ایران با استفادۀ معناگرا از نمادهای بازیافته در آثار هنری ادوار گوناگون هنر ایرانی به خصوص ادوار متأخر(هنر اسلامی)توانستهاند نمونههای غیر قابل اغماض از تداوم هویت فرهنگ و هنر از پس ادوار مختلف در جامعه معاصر باشند.
نتیجهگیری همانطور که ذکر شد در این پژوهش،ابتدا مبانی نظری و پایههای اعتقادی در آیین و ادیان مورد بررسی قرار گرفت و در ادامه و پس از استخراج نشانههای نظری پشتیبانی کنندۀ نمادها و کشف لایههای معنایی مستتر در اسناد و تصاویر به جا مانده از دوران تاریخی هنر ایران،این نتیجه به دست آمد که در پس هر نماد،بنیان اعتقادی محکمی مطرح است که خود مبین و گویای نقش سازندۀ آیین و ادیان ایرانی در نشانههای بصری گرافیک معاصر ایران میباشد و به دلیل جایگاه رسانهای هنر گرافیک در رواج فرهنگ بصری،سبب یکپارچگی و تداوم فرهنگی شده است و ما را به تبیین هویت ملی در فرهنگ بصری ایران،رهنمون میسازد."