چکیده:
در واج شناسی واک داری یا بی واکی از وجوه توصیفی آواهای زبان تلقی می شود. اما بر اساس نظریه حنجره ای (laryngeal phonology)، مشخصه [واک] در همه زبان ها و برای همه طبقات واجی جنبه واجی ندارد، بلکه واک داری می تواند در برخی زبان ها صرفا جنبه آوایی داشته باشد (ادزاردی و اوری 2001). این مقاله در پی تحلیل همخوان های زبان فارسی در چارچوب این نظریه واجی است. نتیجه بررسی حاکی از آن است که زبان فارسی در رده زبان هایی قرار می گیرد که در آنها دمش در طبقه واجی همخوان های گرفته ویژگی زیر بنایی و واجی است نه واک داری و بر اساس این نظریه، بعد [پهنای چاکنای] (glottal width) که با هیئت [گسترده] (spread) پر می شود در همخوان های گرفته زبان فارسی تمایزدهنده است، اما در همخوان های رسا واک داری تمایزدهنده است و با بعد [کشش چاکنای] (glottal tension) تکمیل می شود.
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله برخلاف دیدگاه سنتی در واجشناسی کهمشخصۀ دو ارزشی[واک]یکی از وجوه تمایزدهندۀ همخوانها تلقی شده است،به علت بیثبات بودن مشخصۀ[+واک]در همخوانهای انسدادی واکدار زبان فارسی در موضع آغازین هجا و برعکس ثبات دمش،به دمیدگینقش واجی داده شده است؛بدینترتیب که در سطح واجی با بعد[پهنای چاکنا]و در سطح آوایی با هیئت[گسترده]تکمیل میشود.
اما طرح کلی نظریۀواجی حنجرهای که براساس بعد و هیئت استوار است،به صورت زیر نشان داده میشود: (به تصویر صفحه مراجعه شود)شکل 2)انگارۀ بخش حنجرهای در نظریۀ واجشناسی حنجرهای براساس اوری و ایدزاردی(2001) برخلاف نظریههای پیشین در مورد مشخصههای ممیز،در اینجا فقط بعدها مسئول ایجاد تقابل و دارای رفتارواجی هستند و جنبۀ انتزاعی دارند ولی هیئتها سازههای نهایی بازنمایی واجی هستند که بیانگر وضعیت حنجره درهنگام تولید آوای موردنظر هستند و بار تقابل را به دوش نمیکشند،اما چون تا این مرحله،بازنمایی قابل تلفظنیست،بهوسیله هیئتها جنبه آوایی پیدا کرده و قابل تلفظ میگردند.
فرایند گسترشدمش به واحد مجاور را میتوان در واژههای پر [ra?hp] ،تور [r?aht] و کر r?ahc] به صورت زیر نشان داد: (به تصویر صفحه مراجعه شود)شکل 7)نمایش گسترش هیئت[گسترده]در واژههای پر،تور و کر در زبان فارسی در مورد جایگاه همخوانهای انسدادی واکدار در نظریۀ حنجرهای در رده زبانهای دمشی،باید به این نکتهاشاره کرد که همخوانهای انسدادی واکدار در موضع آغاز هجا واکداری کامل ندارند.
اورسون وسالمونز(2003)،واکداری غیرفعال را در زبان انگلیسی به صورت زیر نشان میدهند(واکداری غیرفعال با علامت*مشخص شده است): (به تصویر صفحه مراجعه شود)شکل 7)نمایش گسترش بعد کشش چاکنای در واژههای انگلیسی &%00115NBZG001G% نکتۀ مهم در مورد واکداری غیرفعال در زبان انگلیسی آن است که جهت سرایت مشخصه به سمت راستاست."