چکیده:
جایگاه ویژة ایمان در میان مفاهیم دینی، سبب شده است که هریک از سنتهای دینی دیدگاهی تفصیلی را دربارة معرفتشناسی ایمان، ماهیت ایمان و ویژگیهای آن بپرورانند. امروزه چنین دیدگاهی را نظریة ایمان مینامند. هدف از نگارش این مقاله، استخراج مؤلفههای اصلی نظریة ایمان متکلمان اشعری متقدم است. با مرور دیدگاههای جمعی از مهمترین متکلمان اشعری متقدم (از ابوالحسن اشعری تا پیش از غزالی) و تحلیل آن میتوان به نظریهای با این ویژگیها مختصات زیر دست یافت: در نظر اشاعره منشأ ایمان، یقین درونی به اخبار رسول است؛ ماهیت ایمان، حقیقتی قلبی و ارادی است؛ متعلق ایمان از سنخ گزارههاست و آنچه آدمی را به سوی آن میانگیزاند، امید به فضل خدا در ثواب و عقاب است؛ علت بیرونی تحقق ایمان، ارادة خداست؛ مسلمان بودن با مؤمن بودن تفاوت دارد؛ ایمان، تحت عقل (عقل مأمور و مؤید با شرع) و فوق علم است؛ معرفت، شرط لازم ولی غیرکافی ایمان، و حس درونی و تسلیم قلبی شرط کافی آن است.
The especial status which faith has among the religious concepts has prompted every religious tradition (Sunnah) to propose its clear view on epistemology، nature and characteristics of faith. Such view is called "theory of faith". The present paper tries to identify the main constituents of the theory of faith which was proposed by earlier Ash'arite theologians. By analyzing the views of some of the most important earlier Ash'arite theologians، we can evolve a theory that has the following features: according to Ash'arites، the origin of faith is inner certainty in the Messenger's traditions; the nature of faith is a heartfelt and intentional reality; the object of faith is of a propositional kind and the thing which drives man towards it is the hope for God's bounteousness in regard with reward and punishment; the external cause of realization of faith is God's will; being Muslim is different from being believer; faith is subordinate to reason and superior to knowledge; knowledge is a necessary but not sufficient condition of faith، and inner feeling together with heartfelt submission constitute a sufficient condition.
خلاصه ماشینی:
"با مرور دیدگاههای جمعی از مهمترین متکلمان اشعری متقدم (از ابوالحسن اشعری تا پیش از غزالی) و تحلیل آن میتوان به نظریهای با این ویژگیها مختصات زیر دست یافت: در نظر اشاعره منشأ ایمان، یقین درونی به اخبار رسول است؛ ماهیت ایمان، حقیقتی قلبی و ارادی است؛ متعلق ایمان از سنخ گزارههاست و آنچه آدمی را به سوی آن میانگیزاند، امید به فضل خدا در ثواب و عقاب است؛ علت بیرونی تحقق ایمان، ارادة خداست؛ مسلمان بودن با مؤمن بودن تفاوت دارد؛ ایمان، تحت عقل (عقل مأمور و مؤید با شرع) و فوق علم است؛ معرفت، شرط لازم ولی غیرکافی ایمان، و حس درونی و تسلیم قلبی شرط کافی آن است.
ابوالحسن اشعری، اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، ص 122-123؛ محمدبن طیب باقلانی، الانصاف فیما یجب اعتقاده و لا یجوز الجهل به، 84-85؛ عبدالقاهر بغدادی، همان، ص 248؛ عبدالملک جوینی، کتاب الارشاد الی قواطع الادله فی اصول الاعتقاد، ص 332.
ابوالحسن اشعری، اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع، ص 122-123؛ محمدبن طیب باقلانی، الانصاف فیما یجب اعتقاده و لا یجوز الجهل به، 84-85؛ عبدالقاهر بغدادی، همان، ص 248؛ عبدالملک جوینی، کتاب الارشاد الی قواطع الادله فی اصول الاعتقاد، ص 332.
ابوالحسن اشعری، اصول اهل السنه و الجماعه (رساله اهل الثغر)، ص 84-75؛ محمدبن طیب باقلانی، الانصاف فیما یجب اعتقاده و لا یجوز الجهل به، ص 30؛ عبدالقاهر بغدادی، همان، ص 140-146؛ عبدالملک جوینی، کتاب الارشاد الی قواطع الادله فی اصول الاعتقاد، ص 223؛ میمونبن محمد نسفی، همان، ج 2، ص 315-316."