چکیده:
با افزایش شدید قیمت کالاهای اساسی به خصوص در نیمه نخست سال 2008 ، بحران جهانی غذا شکل گرفت در نتیجه منجر به ایجاد یکی از مهمترین دغدغههایی شد که بسیاری از کشورهای جهان را در این دوره به خود مشغول میداشت. در واقع براساس مطالعات انجام گرفته در این خصوص این افزایش قابل توجه در قیمت کالاهای اساسی و به خصوص مواد غذایی در جهان، از دهه 1980 به بعد بی سابقه بوده است. وقوع بحران غذایی و فشارهای ناشی از به وجود آمدن این پدیده در سال 2008 به طور محسوسی بر زنجیره عرضه مواد غذایی در جهان تاثیر گذارد و در عین حال با افزایش قیمت مواد خوراکی، نرخ تورم افزایش یافت، همچنین افزایش قیمت مواد خوراکی بیش از صدها میلیون نفر از مردم گرسنه جهان را در معرض تهدید هرچه بیشتر قرار داد و در اثر پیامدهای منفی ناشی از بحران بسیاری از شاخص های رفاهی با کاهش مواجه گردید. طبق گزارشات سازمان ملل متحد اثرات سوء این بحران اکثرا در کشورهای آفریقایی (مصر، کامرون، بورکینا فاسو، سنگال)، آسیایی و تعدادی از کشورهای آمریکای لاتین مشاهده شد چراکه سهم بالایی از هزینه خانوارها در کشورهای فقیر صرف خرید مواد غذایی میگردد، افزایش قیمت موادغذایی علاوه بر اقشار آسیب پذیر حتی قشر نسبتا مرفه جوامع اروپایی و آمریکایی را نیز با مشکل مواجه نمود. لذا با توجه به رویارویی جهان با مساله بحران و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی ناشی از آن در میان کشورها، شناخت این وضعیت بحرانی، همچنین بررسی تاثیرات و پیامدهای منفی ناشی از آن و چالش هایی که وجود این بحران کشورها را با آن درگیر کرد، امری ضروری و لازم به نظر می رسد. لذا با توجه به وجود تهدیدهایی که با پدیدار شدن مساله بحران غذا، به ویژه در نیمه اول سال 2008 جهان را با خود درگیر ساخت در این مقاله سعی گردیده تا عمدهترین تاثیرات بحران مواد غذایی در زمان اوج بحران(نیمه اول سال 2008 ) در دو بعد خانوارها و کشورهای مختلف مطالعه گردد. در بخش اول داین مقاله ابتدا ضمن مروری مختصر بر چگونگی وقوع این بحران و علل به وجودآورنده آن، مهمترین چالشهای جهان ناشی از بحران غذایی در چهار محور تورم و فقر، تراز واردات، مصرف و رفاه خانوارها به دقت مورد مطالعه و بررسی قرار خواهد
گرفت. در ادامه نیز با مروری اجمالی بر اهم سیاست ها و اقدامات دولت ها در مواجهه با این چالش ها و با توجه به اینکه پس از وقوع بحران، هنوز جهان با تبعات آن در آینده مواجه است، لذا به منظور پیش گیری از تکرار این موقعیت در آینده به پیشنهاداتی که در این ارتباط قابل طرح است اشاره خواهد شد. شایان ذکر است این مقاله از طرح "تحلیلی بر بحران غذایی و بحران مالی جهان در سال 2008 " که به سفارش موسسه
مطالعات و پژوهشهای بازرگانی در سال 1387 انجام گرفته، استخراج گردیده است. در نتیجه در برخی قسمت ها نتایج به دست آمده در گزارش اصلی بهصورت مختصر و اجمالی ارائه شده، بر این اساس در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر میتوان به گزارش اصلی طرح مراجعه کرد.
خلاصه ماشینی:
(به تصویر صفحه مراجعه شود) در مجموع در تحلیل عمدهترین دلایل موجد این وضعیت بحرانی باید گفت براساس مطالعات و بررسیهای مختلف، مجموعه عوامل بسیاری در طرف عرضه و تقاضا در افزایش قیمت مواد غذایی و ایجاد وضعیت بحران در سطح جهانی موثر بوده است، افزایش قیمت انرژی در جهان و پرداخت یارانه در برخی کشورها برای تولید سوختهای گیاهی،رشد جمعیت و درآمد سرانه در برخی کشورهای عمده در حال توسعه نظیر هند و چین،جهانی شدن و شهرنشینی از عوامل عمده افزایش قیمت این کالاها در سطح جهان در طرف تقاضا میباشند.
بهطورکلی اگرچه آثار بحران اغلب در کشورهای کمدرآمد و واردکننده غذا بهخصوص کشورهای کمتر توسعه یافته مشهود بوده است(کشورهایی که به طور متوسط 50 تا 80 درصد درآمد خانوار صرف تهیه غذا میشود)،بااینحال حتی در کشورهای بزرگ در حال توسعه مانند هند و چین و همچنین تعدادی از کشورهای آمریکای لاتین نیز قابل توجه بوده حتی کشورهای توسعه یافته از نتایج منفی این بحران مصون نبوده و افزایش قیمت مواد غذایی به تنشهای ناشی از فقر و تورم در این کشورها دامن زد.
درخصوص گروه لبنیات افزایش بالای قیمت جهانی موجب شد که ارزش واردات این محصول در کل جهان با حدود 1/5 درصد افزایش،به 85 میلیارد دلار در سال 2008 برسد و این روند صعودی در دیگر گروه کشورها به استثنای کشورهای در حال توسعه نیز وجود داشته است.
"High and Rising Food Prices Why Are They Rising,Who Is Affected,How Are They Affected,and What Should be Done?" International Food Policy Research Institute (IFPRI).
Von braun joachim,,The world food situation,new driving forces and required actions, International Food Policy Research Institute, 2007.