چکیده:
این مقال،گزارشی است از تصحیح و ویرایش زادالمسافر.اثر مهم ناصر خسرو قبادیانی(394-481 ق.)که بخشی از مقدمهء مصحح را تشکیل میدهد. در ابتدا از نام صحیح آنکه زادالمسافر است-و نه زادالمسافرین-برپایهء کهنترین و اصیلترین دستنوشتهء بازماندهء اثر و اشعار ناصر خسرو سخن رفته است.سپس به وجوه اهمیت آن اشاره شده و نکاتی مختصر دربارهء تصحیح اینگونه آثار بیان گردیده است.در بخش بعدی،چاپهای پیشین این کتاب گزارش شده و سپس به تصحیح منتشر ناشده از سید نصر الله تقوی پرداخته شده،تصحیحی که به صورت نسخه خطی بازمانده است.سپس گفتاری دربارهء نسخههای زادالمسافر آمده و پس از آن،نسخهء ارزشمندی که مبنای تصحیح جدید مصحح است،معرفی گردیده است.در پایان نیز از روش تصحیح سخن رفته است1.
خلاصه ماشینی:
"»51 در پایان نسخه، مقدمهای از مرحوم سید نصر الله تقوی آمده است با سرفصلی چنین از کاتب نسخه: «هذا ما قاله مصحح هذه النسخة الشریفة السید السند قدوة الفضلاء و المتبحرین و زبدة الحکماء و المتألهین الحاج سید نصر الله التقوی الاخوق دامت برکاته»61 وی در مقدمهء خویش،نوشته است: «کتاب مستطاب زادالمسافرین کخ یکی از مصنفات،مقدم حکمای مسلمین و استاد شعرای بارعین،حکیم ربانی،ناصر خسرو علوی و بهترین یادگار قرن چهارم هجریست،چندین سال میگذرد که گاه و بیگاه،محل مراجعه و مطالعهء این بنده واقع بوده.
مرات عدیده با نسخ قدیمه و جدیده که به تفحص به دست آمده با رعایت حفظ نسخه بدلهای قابل اعتنا به معرض مقابله و تصحیح و مقیاس موازنه و ترجیح برآمده،با آنکه هریک از نسخههای هفتگانه که به مرور و تدریج از نظر گذشته،مشحون از غلط بود؛اکنون به توفیق الله-جل جلاله و تأییده-اطمینان کامل از صحت این نسخه حاصل و نگارنده معتقد است که آنچه از قلم مصنف جاری گشته،بیرون از آن نیست که به تقیید مصحح جمعآوری شده و در این نسخه اثبات گردیده و نسخهای که نزدیک به ده قرن است در گو مهجوریت و اندراس،مجهول الاسم بلکه معدم الاثر مینمود،از نو خلعت زندگی پوشیده و با رونق و طراوت شباب در محفل اهل علم و ادب جلوهگر آمد.
در نهایت،رای من بر آن قرار گرفت که به احیای نسخهء ارزشمند شمارهء 1194 کتابخانهء مرکزی دانشگاه تهران-که هم اصیل است و هم از لحاظ متن و واژگان،برتری بسیاری بر دیگر نسخ دارد-پردازم و اغلاط،افتادگی و رفتگیهای آن را با بهرهگیری انتقادی از دو نسخهء چاپ برلن(نسخههای پاریس و کمبریج)به صلاح آرام و پراکندگی برگههای آن را به نظم کنم."