چکیده:
فلسفه نفس امروزه یکی از زیرمجموعه های حوزه فلسفه به شمار می رود و فیلسوفان بزرگ شرق و غرب به تحلیل و تبیین آن پرداخته و آثار بسیاری درباره آن پدید آورده اند. در میان پیشینیان، اگر چه فیلسوفانی چون افلاطون و ارسطو درباره روان(psyche) بحث کرده اند نه درباره نفس ولی هریک از فیلسوفان بزرگ پس از آن ها، خواه شارح فلسفه آن ها باشند و خواه منتقد آن، به ویژه ابن سینا، ملاصدرا، سهروردی، دکارت، هابز، لاک، برکلی، هیوم و کانت مباحث متنوعی را درباره نفس مطرح کرده اند. با همه این احوال، مساله مشهور نفس ـ بدن در مغرب زمین از دکارت آغاز شد و هنوز ادامه دارد. در این نوشتار دیدگاه سهروردی و کانت که هر کدام از مشاهیر فیلسوفان از عصر خود تا دوره کنونی هستند به همراه مقایسه آن ها با یک دیگر و نیز با دیگر صاحب نظران، مورد توجه قرار گرفته است. اهمیت مساله وقتی آشکارتر می شود که دیدگاه آن دو را در باره اصالت ماهیت از نظر دور نداریم. آن ها علی رغم اشتراک در این دیدگاه، که به همانندی در مسائلی چون تشخص، خودآگاهی، اراده، وحدت، بساطت، نفی عینیت جوهر با نفس، بقاء و مانند آن انجامیده است، در مسایل دیگری چون نفی ارتباط تمایز تصوری دو چیز با تمایز عینی آن ها، عدم انحصار نفس به جوهر متفکر، انیت محض بودن نفس، معرفت عقلی، ادراک حضوری، آگاهی نفس به جهان بیرون، وضوح و ابهام ادراکات نفسانی، به نتایج متفاوتی دست یافته اند که به تفصیل مورد بحث قرار خواهد گرفت.
Philosophy of the self is regarded as one of the subsets of the philosophy today and great philosophers of the east and the west have analyzed and explained it and they have written many works about it. Among the predecessors، even though philosophers like Plato and Aristotle have discussed about psychology not self، every great philosophers after them، in particular، Ibn Sina a، Mulla Sadra، Suhravardi، Descartes، Hobbes، Locke، Berkley، Hume and Kant have propounded different issues about the self. However، the well known question of the soul and the body in the west has begun from Descartes and still is continued. This article considers the idea of Suhravardi and Kant، who both of them were well known among philosophers of their age، in addition to compare them with each other and also with other experts. The importance of this question appears when we pay attention to their ideas about principality of the existence and essence. Despite their share in this idea that has led to be in agreement in issues like individuation، consciousness، will، unity، simplicity، denying the identification of the substance with the self، survival and the like، they differ in some other issues like negation of the relation of the conceptual distinction of the two things with their objective distinction، non-exclusiveness of the soul to the thinking substance، pure being of the soul، intellectual knowledge، intuitive knowledge، consciousness of the soul to the external world، clearness and ambiguity of the perceptions of the self. These were discussed here in detail.
خلاصه ماشینی:
"علم نفس به خود از آنجا که نور حقیقتی است که برای خود ظاهر و برای غیر مظهر است(همان:113؛ طباطبایی،1363:114)و با توجه به اینکه این تعریف مورد پذیرش اکثر فیلسوفان قرار دارد و موافق با نور بودن نفس از دیدگاه سهروردی نیز میباشد(شیرازی،1410:43/1؛ سهروردی،1368:113 و 201)و بسیاری از فیلسوفان مغربزمین نیز از آن دفاع میکنند (cf.
به نظر کانت این عقیده که مفهومی که نه از مفهوم تجربهای ممکن به دست آمده باشد و نه بیانگر تجربهای ممکن باشد،باید کاملا پیشین و بیانگر یک شیء باشد،روی هم رفته ناسازگار و محال است؛زیرا نباید هیچ محتوایی داشته باشد، بدین خاطر که هیچ مدرک مستقیم متناظر با آن وجود ندارد و درکهای مستقیم که به وسیلۀ آنها ما با اشیا ارتباط برقرار میکنیم،تشکیلدهندۀ زمینه،حوزه،شیء و تجربۀ ممکن است (cf.
درست است که انسان متعارف که یک بدن و یک مغز دارد،خود را واحد مییابد ولی این دلیل بر این نیست که تنها کسی میتواند حکم به وحدت خود کند که تنها یک بدن یا یک مغز داشته باشد و بر فرض که در صورت تعدد بدن یا تعدد مغز،وحدت نفس نقض گردد ولی هیچ دلیلی بر نقض آن در غیر این صورت، وجود ندارد و چیزی نمیتواند تجربۀ پیوستۀ وحدت نفس را مورد تردید قرار دهد (cf.
, The Adapted Mind: Evolutionary Psychology and the Generation of Culture, New York: Oxford University Press, 1992 16.
Encyclopedia of Philosophical Sciences, London: Oxford University Press, 1993.
Kleutgen Martineau, Readings on Kant, A Study of Religion, Vol. I, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1993."