چکیده:
نگاهی به عملکرد و نقش سازمانها و نهادهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، چند ویژگی مشترک و کلان را درباره مجموعه آنها نشان میدهد: تعداد زیاد این سازمانها؛ نبود تمایزهای ماموریتی میان آنها؛ تداخل و موازیکاری در فعالیتها؛ کمبود هماهنگی کلّی (دو و چندسویه) در سیاستگذاری و اجرا؛ و نبود یک ستاد فرماندهی مرکزی قدرتمند و موثر. این عوامل موجب شده تا در چرخه سیاستگذاری فرهنگی کشور، سازمانهای مختلفی از تدوین سیاست تا اجرا و نظارت بر آن را عهدهدار شوند و چنین وضعیتی با بروز تداخلهای ماموریتی، نتایج ناخواستهای را در پی آورده که ازجمله مهمترین آنها بروز ناهماهنگی در عملکرد سازمانهای فرهنگی، توسعه افقی و غیرهدفمند این سازمانها، و مصرف رو به رشد بودجه است که نهایتا اثربخشی نهچندان مطلوب بدنه فرهنگی نظام یعنی سازمانها و نهادهای فرهنگی کشور را به دنبال داشته است. استعارهها دیرزمانی است که در حوزههای مختلف علوم انسانی ازجمله در دانش سازمان و مدیریت برای تبیین وضعیت و درک و شناخت پدیدهها بهکار میروند. این مقاله بر آن است که با استفاده از استعاره «منظومه» برپایه کارکرد منظومه شمسی، وضعیت مطلوب و آرمانی مجموعه سازمانها و نهادهای فرهنگی کشور را درقالب یک «منظومه فرهنگی» تبیین نماید. پرسش اصلی مقاله آن است که «آیا مشکل اصلی کشور در حوزه فرهنگ، نبود یک نظام جامع مدیریت فرهنگی برای هدایت مجموعه سازمانهای فرهنگی کشور است؟»، در پاسخ، نخست با استناد به پژوهشهای کاربردی متعددی که ازسوی شورایعالی انقلاب فرهنگی و مجمع تشخیص مصلحت نظام انجام یافته به تبیین این مشکل و راهحلهای مرتبط با آن میپردازد و سپس با معرفی چند ویژگی برگزیده از منظومه شمسی، استعاره منظومه را درقالب منظومه فرهنگی برای تبیین ویژگیهای نظام فرهنگی مطلوب در ساماندهی سازمانهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران بهکار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"دستگاههای اصلی مذکور در لایحة بودجه عبارتند از: «نهاد ریاستجمهوری (معاونت برنامهریزی و نظارت راهبردی، معاونت علمی و فناوری)، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صداوسیما، سازمان تربیتبدنی، وزارت علوم و تحقیقات و فناوری، سازمان ملی جوانان، سازمان اسناد و کتابخانة ملی، شورایعالی انقلاب فرهنگی، نهاد کتابخانههای عمومی کشور، شورایعالی حوزة علمیه قم، مرکز خدمات حوزة علمیه قم، مرکز مدیریت حوزة علمیه قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیه قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، سازمان تبلیغات اسلامی، حوزة هنری، مرکز جهانی علوم اسلامی (جامعهالمصطفی العالمیه)، نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، سازمان حج و زیارت، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، دانشگاه مذاهب اسلامی، سازمان اوقاف و امور خیریه، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، مؤسسة نشر آثار حضرت امام(ره)، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، جهاد دانشگاهی، ستاد فرماندهی کل نیروهای مسلح».
باتوجه به وجود حداقل یک وزارتخانه با مأموریت مستقیم فرهنگی، و چند وزارتخانة دیگر با مأموریتهای غیرمستقیم فرهنگی، و نیز وجود سازمانهایی در سطح معاونت رئیسجمهور نظیر سازمان میراثفرهنگی و گردشگری، و نیز سازمان ملی جوانان، و نیز سازمانهایی که اگرچه زیر نظر یک وزارتخانة دولتی هستند ولی احکام رؤسای آنها ازسوی بالاترین مقام حکومتی یعنی رهبر معظم انقلاب صادر میشود و حتی وجود سازمانی مانند صداوسیما که مستقیما زیرنظر رهبری نظام فعالیت میکند همگی مؤید ضرورت وجود یک مرکز عالی مدیریت فرهنگی در نظام است که از سطح سازمانی بسیار بالایی حداقل در سطح «معاونت فرهنگی رئیسجمهور » و حتی مستقل از آن به عنوان «قوة فرهنگی» درسطح قوای سهگانة کشور برخوردار باشد."