خلاصه ماشینی:
"الف: دانشنامه جهان اسلام، جلد 1 ـ 5 ب: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، جلد 1 ـ 9 سالهای 74 ـ 1368/95 ـ 1989 پربارترین و با برکتترین سالهای زندگیم بود که در دو نوبت جداگانه در تهران بودم و فرصت به دست آوردم که زبان و ادب فارسی را که در یازده سالگی در پاکستان نزد یک پیشنماز و معلم دبیرستان آموختن آغاز کرده بودم، اینک در قلب فارسی پیش کاملان و بزرگان ادب تلمذ کنم و فراخور حوصله و استعداد خود چیزی اکتساب کنم، در کنار تحصیلات دانشگاهی، فرصتی پیش آمد که در مراجع و مراکز دائرة المعارف نویسی ایران پاگذارم و زیر نظر نخبگان و ورزیدگان فن و در کنار نسل نوجوان پژوهشگر ایران با راه وروش جدید پژوهش آشنا شوم و سیری در بوستان کتاب کنم؛ اما این ماهها و سالها چه قدر زود گذر بود، هنوز در خم اول کوچه بودم که «حیف در چشم زدن صحبت یار آخر شد» و با خاک خود باز گشتم «آن قدح بشکست و ساقی نماند».
در طول مدتی که مجلدات دانشنامه جهان (5 جلد) و دائرة المعارف بزرگ اسلامی (9 جلد) منتشر شد و به دستم رسیده است، نه فقط از روی علاقه و انس به خاطر همکاری با آنها، بل که از روی نیازهای تحقیقی بدانها مراجعه داشتهام و در برابر معضلات خود پاسخ مثبت گرفتهام ـ گاهی در حین مراجعه با اشکالات هم بر خوردم و نقطه نظرهای خود رادر حاشیه یادداشت کردم که هیچگاه قصد چاپش را نداشتم ـ ولی از آنجایی که اطلاعات و محتویات دائرة المعارفها معمولا حرف آخر و درست تلقی میشود و خوانندگان در پذیرفتن آن کمتر تردید دارند، و از سویی با خبر شدم که دائرة المعارف بزرگ اسلامی ویرایش دوم میشود، صلاح دیدم که یادداشتهای خود را منتشر کنم تا مگر مدیران علمی در آنها تأمل و تعمق کنند و اگر مقبول طبع آنان افتد، در بهسازی مقالات مجلدات بعدی تأثیرگذار باشد."