چکیده:
مرکز احیاء میراث اسلامی، در سالهای اخیر، علاوه بر تهیه و تألیف فهرست نسخههای خطی و عکسی خود مرکز،
اقدام به فهرستنگاری نسخ خطی محفوظ در کتابخانههای اشخاص، و کتابخانهها و مراکز دولتی نیز کرده است، که در
گفتار حاضر، به نقد و بررسی چهار فهرست (فهرست نسخههای خطی خاندان میبدی) «کرمانشاه»، فهرست نسخههای
خطی کتابخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی کاشان، فهرست نسخههای کتابخانههای قائن، فهرست نسخههای خطی کتابخانههای
گلپایگان) پرداخته شده است. نویسنده مقاله، بر هر کدام از فهرستهای یاد شده، انتقادات و نواقصی روا داشته است، که
برخی از آنها عبارتند از: عدم معرفی کتب معروف و شناخته شده، عدم ذکر آغاز و انجام کتابهای شناخته شده (در
بیشتر موارد)، اختصاص یک موضوع به هر عنوان و عدم تشخیص و تفکیک دقیق و جزئی موضوعات، عدم معرفی
کتابهای ناشناخته، نبود هماهنگی در ذکر آغاز و پایان کتب و رسائل، ذکر نکردن محتوای برخی از نسخهها و...
نویسنده مقاله، علاوه بر شمردن نواقص و معایب فهرستهای مذکور، مزایای آنها را نیز ذکر کرده است، که برخی از آنها
عبارتند از: تدوین نمایههای پنجگانه و الفبایی کتابها، موضوعی کتابها، مؤلفین، اعلام و
اشخاص، امکنه)، معرفی مراکزی که نسخههای خطی محفوظ در آنها فهرست شده است (مثل معرفی
کتابخانههای کاشان، که در آنها نسخ خطی محفوظ است. و ذکر سابقه تحویل و تحول تاریخ آنها و...)، ذکر کامل و
مفصلتر اطلاعات مربوط به بخش نسخهشناسی هر عنوان و...
خلاصه ماشینی:
"موارد ذیل نیز به عنوان نقاط نقص این فهرست، قابل بررسی و تأمل است: 1) شیوه فهرستنگار محترم چنین بوده که کتابهای معروف و شناخته شده را معرفی ننماید.
پس از تسامح از عدم هماهنگی بین 115 نسخه ذکر شده در مقدمه و 110 نسخه موجود در فهرست، ظاهرا در این مجموعه تعداد 25 نسخه مورد فهرست قرار نگرفته در حالی که معلوم نیست این 25 نسخه همان نسخ اهدایی است و یا همان تعداد معدودی است که قابلیت معرفی را از دست دادهاند و دراین صورت این سؤال مطرح میشود که چرا این تعداد نسخه قابلیت معرفی را نداشته و حذف آنها از فهرست با چه معیاری بوده است؟ ثانیا با توجه به اینکه نسخههای مورد فهرست، از سه کتابخانه مختلف گردآوری شده، بهتر آن بود که در ذیل نسخهشناسی هر یک، با علامت یا رمزی مشخص میشد که این نسخه مربوط به کدامیک از آن کتابخانهها بوده است.
2) اگر چه شیوه اتخاذ شده در فهرست، عدم معرفی کتابهای مشهور به لحاظ رعایت اختصار بوده لکن اولا ـ این فهرست به تنهایی مستقل نبوده و مراجعه کنندگان به آن بینیاز از منابعی همچون الذریعه، کشف الظنون و یا فهرستهای نسخ خطی دیگر جهت شناخت بیشتر هر عنوان نمیباشند.
در پایان کتاب نیز نمایههای الفبایی کتابها، موضوعی کتابها، مؤلفین، اعلام و اشخاص، جاها و امکنه فراهم آمده و در 30 صفحه پایانی کتاب، تصویر چند اجازهنامه، آغاز برخی از نسخهها و چند سند تاریخی و ارزنده با ذکر نام کتابخانههای مرجع آورده شده است."