چکیده:
با افزایش وابستگی اقتصادی جهان به منابع انرژی هیدروکربنی، دامنهدار شدن تنشها در خاورمیانه و نیز ظهور روسیه به عنوان یک بازیگر اصلی در بازار انرژی جهان، نفت و گاز دریای خزر و مسیرهای انتقال آن به بازارهای مصرف، بیش از پیش مورد توجه قدرتهای بزرگ صنعتی قرار گرفته است. در این میان، جمهوری اسلامی ایران در مناسبترین موقعیت جغرافیایی برای انتقال منابع این کشورها به بازارهای مصرف قرار گرفته است، اما ایالات متحده آمریکا سعی در نادیده گرفتن مسیر ایران به عنوان امنترین، اقتصادیترین و کوتاهترین مسیر برای انتقال منابع انرژی به بازارهای جهانی دارد. از دیدگاه ژئوپلیتیک ایالات متحدۀ آمریکا، ظرفیتهای بالقوه جغرافیایی ایران، به عنوان تنها کشور ارتباط دهندۀ دو انبار تأمینکنندۀ انرژی قرن 21، امکان به دست آوردن نقش عمدهای در ژئوپلیتیک جهانی این قرن را در اختیار ایران میگذارد و این امکان باید خنثی شود تا امنیت منطقهای و جهانی مورد تفسیر ایالات متحده حفظ شود. این مقاله به بررسی چالشها و فرصتهای ژئوپلیتیکی ایران در انتقال انرژی حوزۀ خزر به بازارهای جهانی میپردازد.
Due to an increase in dependence of international economics on the hydrocarbon
energy resources، extended tensions in the Middle East and rise of Russia as a
main actor in international energy market، Caspian oil and gas and their transit
routes to the consumption market gained more attention among the large
industrial powers. The Islamic Republic of Iran has the best geographical
location for transfer of the energy resources to the international market، but the
United States ignores this route as the safest، the most economic and the
shortest route for much transfer. From U.S. geopolitical viewpoint، Iran’s
geographical potential as the only country connecting two supplier warehouses
provides Iran with a major asset in the 21st century’s geopolitics. Hence، such
possibility has to be neutralized in order to protect regional and global security
as perceived by the United States. This paper seeks to examine Iran’s
geopolitical challenges and opportunities in transferring Caspian energy to the
world markets.
خلاصه ماشینی:
ایران و خطوط انتقال انرژی حوزۀ خزر جواد اطاعت 1 دانشیار و عضو هیأت علمی گروه جغرافیای سیاسی دانشگاه شهید بهشتی حمید رضا نصرتی دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه شهید بهشتی (تاریخ دریافت: 25/11/87 - تاریخ تصویب: 17/1/88) چکیده با افزایش وابستگی اقتصادی جهان به منابع انرژی هیدروکربنی، دامنهدار شدن تنشها در خاورمیانه و نیز ظهور روسیه به عنوان یک بازیگر اصلی در بازار انرژی جهان، نفت و گاز دریای خزر و مسیرهای انتقال آن به بازارهای مصرف، بیش از پیش مورد توجه قدرتهای بزرگ صنعتی قرار گرفته است.
از سوی دیگر، به دلیل عواملی چون افزایش وابستگی جهانی به واردات منابع انرژی هیدروکربنی، دامنهدار شدن تنشها در خاورمیانه و نیز ظهور روسیه به عنوان یک بازیگر اصلی در سیاست انرژی قرن 21، نفت و گاز دریای خزر و مسیرهای انتقال آن به بازارهای مصرف، بیش از پیش مورد توجه قدرتهای بزرگ صنعتی قرار گرفته است.
جدول شمارۀ(1)ذخایر نفت منطقۀ خزر(میلیارد بشکه) کشور ذخایر اثبات شده ذخایر احتمالی کل ذخایر کمترین سطح بالاترین سطح کمترین سطح بالاترین سطح آذربایجان 7 7 32 39 39 ایران 1/0 15 1/15 قزاقستان 9 40 92 101 132 روسیه 3/0 7 3/7 ترکمنستان 55/0 7/1 38 55/38 7/39 ازبکستان 3/0 59/0 2 3/2 59/2 کل منطقه دریای خزر 2/17 7/49 186 2/203 7/235 Source: Caspian Sea Region: Survey of Key Oil and Gas Statistics and Forecasts, EIA, July 2006.