چکیده:
با وجود پایان یافتن رقابت ژئوراهبردی واشنگتن و مسکو در بسیاری از مناطق جهان بعد از جنگ سرد، چنین بهنظر میرسد که در حوزه آسیای مرکزی و قفقاز این رقابتها تازه آغاز شده است. مهمترین دلیل آن این است که روسها همچنان برحفظ آسیای مرکزی بهعنوان یکی از حوزههای نفوذ خود اصرار دارند. پس از فروپاشی شوروی، خلأ قدرت در آسیای مرکزی موجب ورود قدرتهای دیگر در منطقه شد و یک بازی بزرگ جدید در منطقه شکل گرفت. این رقابت میان قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای با هدف کسب برتریهای ژئوپلیتیک، توانایی شکلدهی به ساختارهای امنیتی، تسلط بر منابع انرژی و توسعه حوزه نفوذ است. مقاله پیشرو با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی منافع و الگوهای رفتاری قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای در محیط ژئوپلیتیکی پس از جنگ سرد در آسیای مرکزی میپردازد و ضمن بررسی هدفها و منافع ایران و روسیه بهعنوان دو بازیگر اصلی در منطقه آسیای مرکزی، الگوی تعامل میان آنها را مشخص میکند که میتواند در قالب طیفی از رقابت تا همکاری معنا یابد. ادعای این مقاله آن است که راهبرد تقابل و تضاد در روابط ایران و روسیه به سود هیچ یک نیست و راهبرد رقابت در بستر همکاری، بهتر میتواند تأمین کننده منافع ایران در آسیای مرکزی باشد.
Even though subsequent to the Cold War، Washington and Moscow geostrategic competition came to an end in many parts of the world، a fresh rivalry has been sparked between them in Central Asia and the Caucasus. This rivalry has been developed between regional and transregional powers with the aim of gaining geopolitical advantages، enhancement of security structures، dominance over energy resources and extension of their sphere of influence. article adopts descriptive-analytical approach and analyzes benefits and behavioral patterns of regional and trans regional powers in Central Asia geopolitical environment after the Cold War. In addition، it studies objectives and interests of Iran-Russia as two main actors in Central Asia and specifies their interaction at opposite ends of rivalry and cooperation. The paper claims that Iran-Russia conflict is not in line with their interests and the approach of rivalry in a cooperation platform would best serve Iran’s interests in Central Asia.
خلاصه ماشینی:
زمینههای همکاری و رقابت ایران و روسیه در آسیای مرکزی در چارچوب ژئوپلیتیک فرهاد عطایی 1 دانشیار گروه روابط بینالملل دانشگاه تهران اعظم شیبانی کارشناسی ارشد روابط بینالملل دانشگاه تهران (تاریخ دریافت: 16/9/1389- تاریخ تصویب25/2/1390) چکیده با وجود پایان یافتن رقابت ژئوراهبردی واشنگتن و مسکو در بسیاری از مناطق جهان بعد از جنگ سرد، چنین بهنظر میرسد که در حوزه آسیای مرکزی و قفقاز این رقابتها تازه آغاز شده است.
مقاله پیشرو با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی منافع و الگوهای رفتاری قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای در محیط ژئوپلیتیکی پس از جنگ سرد در آسیای مرکزی میپردازد و ضمن بررسی هدفها و منافع ایران و روسیه بهعنوان دو بازیگر اصلی در منطقه آسیای مرکزی، الگوی تعامل میان آنها را مشخص میکند که میتواند در قالب طیفی از رقابت تا همکاری معنا یابد.
برای چین علاوه بر مسائل امنیتی مرتبط با احتمال تسری افراطگرایی مذهبی از آسیای مرکزی به مناطق مسلماننشین چین و همچنین منافع اقتصادی این کشور در آسیای مرکزی، جلوگیری از افزایش حضور آمریکا در این منطقه نیز یکی از هدفهای اصلی است(داداندیش، 1386، ص 82).
-همکاری مقایسه هدفها و منافع ایران و روسیه در آسیای مرکزی نشان میدهد که موضوعاتی مانند استقرار صلح، ثبات سیاسی و کنترل بحرانها و درگیریهای قومی در جمهوریهای منطقه، جلوگیری از نفوذ سیاسی، اقتصادی و امنیتی دیگر قدرتهای خارجی، جلوگیری از رفت و آمد غیرقانونی مواد مخدر و اسلحه در حوزه منافع مشترک و موازی دو کشور است.