چکیده:
در این مقاله به بررسی سنگ نبشته ای نویافته، از مزرعه حاج مد دره مرادبیک همدان که به خط و زبان پهلوی نگاشته شده، پرداخته شده است. خط این سنگ نبشته مانند دیگر سنگ نبشته های پهلوی از این دسته (سنگ مزارها)، مربوط به واپسین سال های دوره ساسانی و آغاز ورود اسلام به ایران است. نکته ای که این سنگ نبشته را از دیگر نبشته های پهلوی متاخر جدا می سازد، پدیده رخنه کردن زبان فارسی دری در زبان و خط پهلوی به کار رفته در این سنگ نبشته است که جایگاه ویژه ای از نظر بررسی تحول زبانی برای این سنگ نبشته پهلوی ایجاد کرده است.
خلاصه ماشینی:
"از آنجا که دورنمایۀ سنگ نبشته اشارهای خیلی روشن به گور r?og و تن پدر -nat diP دارد،بیگمان پیرامون پدری در گذشته سخن میگوید و میتوان انتظار داشت در این محوطه پیرامون سنگ نبشتۀ پهلوی،دفینی به روش و آیین دوران ساسانی و یا سدههای نخستین ورود اسلام به ایران انجام پذیرفته باشد.
3 آقای نصراللهزاده،بر این باورند که واژۀ r?og در متون پهلوی ساسانی در معنای آرامگاه به کار نرفته است و این معنای متأخر(دورۀ اسلامی)آن است،و در متون پهلوی از واژۀ rbag در معنای(حفره و سوراخ)استفاده شده است (نصراللهزاده،1381،224)،اما باید گفت در متون پهلوی نیز واژه r?og (گور) در مفهوم آرامگاه به کار رفته است که از دیدگاه نگارنده باید این کاربرد تحت نفوذ زبان فارسی دری انجام پذیرفته باشد چنان که در روایت آذر فرنبغ فرخزادان )nādāzxorraf gabnrafrudA( صورت جمع این واژه را این چنین میبینیم: (فرخزادان،قرن 2) nātser?og radna ī rādiw ??e?c nātsedād گذر از گورستان حکمش چیست؟ همچنین،در دفتر پهلوی گزیدههای زادسپرم ī āhīgadīziw( )marapsidāz واژۀ r?og «گور»با دبیرۀ »lwg« ؟؟؟در معنای«گود»به کار رفته است(راشد محصل 1385،99،251،256).
تا آنجا که نگارنده با خبر است،سنگ نبشتۀ درۀ مراد بیک همدان را میتوان نخستین سنگ نبشته در ایران و دومین در جهان دانست که به جای واژگان متداول در سنگ مزارها،از واژۀ r?og «گور»در معنای آرامگاه بهره برده است.
2-نکاتی پیرامون خط و واژگان سنگ نبشتۀ حاج مد درۀ مراد بیک همدان 1-واژۀ هزوارشی NWLZ]O[ که به خط پهلوی شکسته؟؟؟(کتابی)به صورت؟؟؟نگاشته میشود،در این سنگ نبشته به صورت ؟؟؟ نگاشته شده است."