خلاصه ماشینی:
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تحقیق و تاریخسهم دیرینۀمرو درشکوفاییفرهنگ وتمدن اسلامی «از آغاز تا اوایل سدۀ هفتم هجری»دکتر نورالله کسایی«مرو»شهر کهنسال خراسان بزرگ،که بنیادشبه روزگار تهمورث-پادشاه پیشدادی ایران-(1)و تاریخدرخشانش با ژرفنای عهد باستان پیوند یافته است،(2)از معدود شهرهای خاوران در قلمرو شرقی اسلام استکه در تجدید حیات زبان پارسی و فرهنگ ملی ایران ورشد و شکوفایی عصر زرین تمدن والای اسلامی،نقشیبسزا داشته است.
او که با پایمردی سپاه خراسان بهجای برادرش امین بر مسند خلافت نشست،تنها خلیفهاز آل عباس بود که با بهرهگیری از محضر دانشمندان ورجال علمی و سیاسی«مرو»شایستگی و سنخیتعلمی یافت و دانشمندانی که از بلاد خراسان بویژه«مرو»همراه او به دارالخلافه نوپای عباسی رفتند،باترجمۀ علوم بیگانه و تألیف آثار علمی به زبان عربیباعث رونق علمی بغداد شدند و سرانجام درخششعصر زرین فرهنگ و تمدن اسلامی را موجبگردیدند.
(25)بااستفاده از این کتابخانه بود که دانشمندان مروییادداشتها و ثبتهای نجومی رایج در زمان ساسانیان راکه به زبان پارسی نوشته میشد به عربی بازگردانیدند و«مرو»جایگاهی بود که علوم نجوم و ریاضیات،از آن جابه بغداد راه یافت.
(27) با تأسیس نخستین سلسلۀ نیمهمستقل طاهریان در شرق اسلام(205)دارالملک خراسان از مرو به نیشابور انتقالیافت(28)و در عصر آزادی اندیشه و خردگرایی سامانیان،مرو جایگاه امنی برای رواج بازار دانش و معرفت وتجارت و زراعت بود.
(32)سیطرۀ روحانی خاندان سمعانی کههمه از عالمان دین بودند هر چند این شهر را از رواج ورونق علوم عقلی و ریاضی محروم در چارچوبۀمجادلات مذهبی و فرقهای محدود نگاه داشت اماوجود دانشمندانی بزرگ در بین آنان چون ابو سعدعبدالکریم بن ابی بکر سمعانی مروزی(م.