چکیده:
بخش نفت و گاز به عنوان یکی از ارکان اصلی تأمین انرژی مورد نیاز سایر بخشهای تولیدی و هم به لحاظ جایگاه آن در تولید ناخالص داخلی، سهم درآمدهای نفتی در بودجه دولت و نیز نقش آن در تأمین منابع ارزی کشور حائز اهمیت بسیار است، به طوریکه علیرغم رشد صادرات غیر نفتی در دهه اخیر نمیتوان سهم 28 درصدی صنعت نفت در تولید ناخالص داخلی کشور، سهم 84 درصدی آن در تأمین درآمدهای ارزی و سهم بالغ بر 95 درصدی آن در تأمین انرژی اولیه مورد نیاز کشور را نادیده گرفت. بر این اساس، سرمایهگذاری در بخش نفت و گاز واجد اهمیت بسیار است، زیرا رشد و توسعه این بخش تأثیر بسیاری در فرایند توسعه کشور و سایر بخشهای اقتصادی خواهد داشت. بر این اساس، کل میزان سرمایهگذاری بخشهای مختلف صنعت نفت در برنامههای توسعه اقتصادی کشور تا افق سال 1404 بیش از 500 میلیارد دلار برآورد و سهم برنامه پنجم از این میزان سرمایهگذاری معادل 150 میلیارد دلار پیشبینی شده است، لذا با توجه به اهمیت موضوع در این گزارش وضعیت بخش نفت و گاز در مفاد قوانین برنامه توسعه چهارم و پنجم اقتصادی کشور مورد بررسی قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
− افزايش ظرفيت توليد نفت خام تا متوسط ٥/٣ ميليون بشکه در روز با اولويت برداشت از مخازن مشترک دريايي − افزايش ظرفيت توليد و پالايش گاز تا ٩٥٠ ميليون مترمکعب در روز گاز غني شده با اولويت برداشت از مخازن مشترک − افزايش ظرفيت پالايشي کشور به بيش از ٢/٦ ميليون بشکه در روز − ايجاد ظرفيت ترانزيت نفتخام آسياي مرکزي به درياي عمان معادل يک ميليون بشکه در روز و ترانزيت گاز ترکمنستان به کشورهاي جنوبي خليج فارس − افزايش ارزش توليدات پتروشيمي تا حدود ٢٦ ميليارد دلار در پايان برنامه پنجم − توسعه صنايع پايين دستي پتروشيمي و شيمي شهرها تا ظرفيت ٥ ميليون تن محصول نهايي − برنامه ريزي براي توسعه مناطق اقتصادي - انرژي با تکيه بر ظرفيت ها و قابليت هاي صنعت نفت اهداف کيفي صنعت نفت در برنامه پنجم توسعه − افزايش سهم و ارتقاء جايگاه صنعت نفت ، گاز و پتروشيمي ايران در سطح منطقه و جهان − برقراري تعامل مؤثر و سازنده با کشورهاي توليدکننده و مصرف کننده انرژي − استفاده از ظرفيت هاي صنعت نفت و گاز جهت تقويت امنيت ملي − جلوگيري از اسراف در مصرف سوخت کشور با کاهش شدت انرژي − تبديل ثروت هاي طبيعي (نفت و گاز) به سرمايه هاي زاينده و مولد درازمدت − برخورداري از دانش پيشرفته با اتکاء به توان صنايع داخلي (مشاوران ، پيمانکاران و سازندگان ) − حمايت از نوآوري و دستاوردهاي فناوري شرکت هاي ايراني در حوزه صنعت نفت − استفاده بهينه از ذخاير هيدروکربوري کشور به عنوان پشتوانه و محرک توسعه پايدار اقتصادي − تعيين جايگاه وزارت نفت و تعريف رابطه وزارت نفت با شرکت هاي تابعه براساس قانون نفت رويکرد قانون برنامه پنجم در بخش نفت و گاز توسعه ميادين نفت و گاز و افزايش توليد صيانت شده (ماده ١٢٥) الف ) وزارت نفـت مجاز است با ايجاد فضا و شرايط رقابتي نسبت به صدور پروانه اکتشاف ، توسعه و توليد موردنياز براي بهره برداري از حداکثر ظرفيت ها براي توسعه ميدان هاي نفت و گاز و افزايش توليد صيانت شده با حفظ ظرفيت توليد سال ١٣٨٩ تا سقف توليد اضافه روزانه يک ميليون بشکه نفت خام و ٢٥٠ ميليون مترمکعب گاز طبيعي با اولويت ميادين مشترک با تأکيد بر توسعه ميدان گاز پارس جنوبي پس از تصويب توجيه فني و اقتصادي طرح ها در شوراي اقتصاد و درج در قوانين بودجه سنواتي و نيز مبادله موافقتنامه با معاونت با استفاده از روش هاي زير اقدام نمايد: − استفاده از انواع روش هاي اکتشاف ، توسعه و توليد در دوره زماني معين در ميادين نفت و گاز.