چکیده:
تفسیر باطنی قرآن روشی است که در گونهها و مکاتب مختلف تفسیری از جمله ، تفسیر
فلسفی ، تفسیر عرفانی و تفسیر اثری مورد توجه است . مهمترین پرسشی که در این حوزه
باید پاسخ داده شود آن است که آیا بین مفاهیم ظاهری قرآن با آنچه به عنوان معانی باطنی
مطرح میشود رابطه زبان شناختی و منطقی وجود دارد یا خیر . جواب منفی به این سؤال ،
نظریه رمز واره بودن متن قرآن را دامن میزند که با چنین فرضی ، صحت و سقم تفاسیر
باطنی با معیارهای معنا شناختی قابل سنجش نخواهد بود . برخی از نظریه پردازان بر این
باورند که روایات تفسیری و روایات مربوط به باطن و تأویل قرآن نظریه مرموز بودن معانی
باطنی را تأیید میکند .
در این مقاله ضمن بررسی اجمالی مدلول روایات تأویل و تنزیل و ظاهر و باطن
و طبقه بندی روایات تفسیری ، فرضیه رمزی بودن معنی باطنی قرآن مورد انکار قرار گرفته
و بر قابل فهم بودن این معانی و وجود ارتباط زبان شناختی بین ظاهر و باطن قرآن
تأکید شده است .
خلاصه ماشینی:
"آیا بین ظاهر و باطن یا تنزیل و تأویل ، ارتباط منطقی و زبان شناختی وجود دارد یا خیر؟ و در صورت دوم ، آیا این امر مستلزم تثبیت فرضیه رمز انگاری قرآن نیست؟ واقعیت آن است که عدهای معتقد بوده و هستند که خداوند در ورای آنچه از قرآن در قالب معانی و مصادیق عرفی و عقلایی قصد کرده ، مطالب دیگری را نیز قصد نموده که تنها پیامبر صلیاللهعلیهوآله و ائمه علیهمالسلام از آن مقاصد اطلاع دارند و نمیتوان آنها را از طرق معمولی فهم متن به دست آورد .
(25) در مورد معنای برخی از الفاظ این آیه نیز ابهاماتی وجود دارد که در قالب دو سؤال زیر مطرح است : سؤال نخست : آیا لفظ «السارق» و «السارقة» همه کسانی را که به هر نحوی چیزی را از کسی دزدیده باشند شامل میشود؟ سؤال دوم : مراد از دست در این آیه تمام اجزای دست است ، یا بخشی از آن؟ در مورد سؤال اول ، در روایت رسیده از اهل بیت علیهمالسلام ، قیدهایی برای اجرای مجازات سرقت بیان شده است .
رابطه جری و بطن گرچه از ظاهر کلام علامه طباطبایی در ذیل مباحث روایی تفسیر المیزان استفاده میشود که اجمالا «جری» غیر از «بطن» است ، اما با مقداری تسامح میتوان گفت : روایات «بطن» نیز نوعی از «جری» محسوب میشود ، به این صورت که روایات بطنی فرآیند توسعه معنای لفظ و انطباق بر مصادیق غیر ظاهر است ."