چکیده:
در رویکرد به مناسبات میان اشخاص در تاریخ صدر اسلام، چنین دریافت می شود که جنبه
ای از آن مناسبات، رشک ورزی بر امام علی(علیه السلام) بوده است.
رشکورزی بر علی(علیه السلام) در عرصه های گوناگون بروز یافت. در زمان حیات پیامبر
اکرم(صلی الله علیه وآله)، بر «خلوت گزیدن و نجوا کردن پیامبر(صلی الله علیه وآله)
با علی(علیه السلام)»، و نیز بر «گشوده گذاردن در خانه علی(علیه السلام) بر مسجد
پیامبر(صلی الله علیه وآله)» رشکورزی در قالب اعتراض بر پیامبر(صلی الله علیه وآله)
نمایان شد.
پس از وفات پیامبر(صلی الله علیه وآله)، رشک بر علی(علیه السلام) در عرصه ای بسیار
مهم آشکار شد، و سبب شد تا خلافت از آن حضرت بازداشته شود. این امر، بیان گر نوعی
تحلیل نسبت به مسئله «بازداشت خلافت از علی(علیه السلام)» است که هم در سخنان خود
وی، و هم در برخی از دیدگاه های دیگران ارائه شده است.
در این مقاله، از زاویه روان شناسی مناسبات میان اشخاص در پدیداری رویدادهای
تاریخی، به این مسئله نگریسته شده است.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین، در مورد امام علی بن ابی طالب(علیه السلام) که از شمار فراوانی از فضیلت ها و ویژگی های منحصر به فرد برخوردار بوده است، همواره، به یقین، این زمینه وجود داشته است که از سوی دیگران، مورد رشک و حسد قرار گیرد.
حال، در این نوشتار، سخن بر سر این است که پیش از به کار بستن کوشش های گسترده امویان، در همان دهه های نخستین تاریخ اسلام (دوران زندگانی علی(علیه السلام)) فضایل و خصایص پر شمار آن حضرت، چندان آشکار و برجسته بود که به گونه ای بسیار فراتر از حد تصور، این زمینه را به وجود می آورد تا او از سوی دیگران ـ دست کم، از سوی برخی از اصحاب ـ مورد رشک و حسد قرار گیرد.
71 هم چنین در میان منابع معتبر اهل سنت، گزارشی مشابه با گزارش یاد شده از شیخ مفید ـ البته، بدون یاد کرد از نام عمر بن خطاب ـ این چنین نقل شده است: در روزطائف، رسول خدا(صلی الله علیه وآله) علی را فراخواند و با او [به طور طولانی] به نجوا پرداخت.
اکنون در این جا عرصه مزبور، موضوع سخن است: در این باره، پیش از هر چیز باید دانست که بروز رشک، گاه تنها در اندازه ابراز سخنی طعن آلود و اعتراض آمیز، و دست آخر، رفتاری پرخاش گرانه است که پیش از این، در دو مورد از عرصه های بروز رشک بر علی(علیه السلام) در زمان حیات پیامبر(صلی الله علیه وآله)، نمونه هایی از این گونه شناسایی شد."