فرهنگ و تمدن حقایق متمایز سخنرانی

"فکر کردم چون اخیرا مسئولیتی در وزارت فرهنگ و هنر و نیز یونسکو به عهده من بوده است و بخصوص در این روزها که سیاست فرهنگی مطرح است، خوب است این سخنرانی را درباره تحلیلی از مسائل فرهنگی و نقش آن در جامعه ایراد نمایم و موضوع تحقیقات خود را که جنبه تخصصی و زمینه خاص لازم دارد در صحبت دیگری بگذارم. در بعد اول انسان به تعالی فکری و تفکر در هدف وجودی خود و کشف اسرار خلقت پرداخته و بدین نتیجه رسیده است که بدون پذیرش جهانی وسیع‌تر از عالم طبیعت که زندگی مادی و توجه به خورد و خوراک و پوشاک و رفاه زندگی است، نمی‌تواند افکار خود را از تنگنایی که به آن دچار است نجات بخشد و تاکنون هیچ متفکر جهان‌بینی نتوانسته است با اعتقاد به انحصار هستی در عالم طبیعت، راهی برای خروج افکار از بن‌بست کمی جهان نشان دهد و اگر جهانی وسیع‌تر از عالم طبیعت و بستگی آن به مبدأ اعلی و بینهایت مورد پذیرش نباشد، این ناتوانی همچنان ادامه دارد. از جمله تعریف ماتیو آرنلد(1868)از فرهنگ چنین است:«فرهنگ یعنی دنبال کردن تمامی کمال انسان از طریق بهترین دانشی که در اختیار جهان گذاشته شده است»و یا این تعریف از دیگری:«هرچه در طول تاریخ بشریت به وجود آمده و در طرز زندگی ملتها موجود بوده است، فرهنگ است و فرهنگ والاترین مرحله توسعه بشریت در زندگی یک ملت است»و یا این تعریف از دیگری:«کلیت پیچیده‌ای که شامل دانش، ایمان، هنر، قانون، اخلاق، رسم و تمام قابلیت‌هایی است که انسان به عنوان عضوی از جامعه به دست می‌آورد."