چکیده:
نوشتار حاضر نقد مقاله علی بن ابی طالب نوشته وگسیا وگلی یری است که در دائرةالمعارف اسلام به چاپ رسیده است. چهرهای که از علی(ع) در این مقاله ترسیم شده، غیرواقعی و تحریف شده است. در تمام مقاله، سه محور اساسی درباره شخصیت سیاسی ـ مذهبی علی(ع) مورد تأکید و توجه مؤلف قرار گرفته است: الف) علی(ع) و خلفا؛ ب) علی(ع) و مواجهه با مخالفان؛ ج) علی(ع) و کفایت لازم سیاسی و اجتماعی برای حل مشکلات حکومت. در قسمت اول، نویسنده میکوشد تا سیاست علی(ع) را در مواجهه با خلفا سیاستی کاملا خصمانه نشان دهد؛ به گونهای که خواننده تصور میکند علی(ع) کاری جز مانع تراشی و منازعه با خلفا نداشته و به هنگام شورش بر عثمان، نه تنها از شورشیان حمایت کرده، بلکه رهبری آنان را نیز بر عهده داشته است. بر این اساس، مؤلف کار او را در پذیرش خلافت از طرف این گروه، تخطئه کرده است. در قسمت دوم، سیاست علی(ع) را در مواجهه با مخالفان حکومتش سیاستی خشن، افراطی و برآمده از خصوصیات اخلاقی او نشان داده است. از طرف دیگر کوشیده تا مطالبات دشمنان او را تا حد ممکن محق جلوه دهد. در بخش سوم، نویسنده به مناسبتهای مختلف نشان داده که علی(ع) کفایت لازم سیاسی را برای اداره حکومت و حل مشکلات نداشته، بهگونهای که خود از تصمیمات و اقداماتش پیوسته پشیمان میشده است. با توجه به موارد فوق، در نقد این مقاله سعی شده تا با استناد بر منابع معتبر تاریخی شیعه و اهل سنت برداشتهای غیرواقعی نویسنده نشان داده و چهره واقعی علی(ع) به تصویر کشیده شود.
خلاصه ماشینی:
"79 حتی برای اینکه عایشه را که در منطقه حوأب تصمیم به بازگشت گرفته بود منصرف کنند، پنجاه نفر را حاضر کردند و به دروغ شهادت دادند که آنجا حوأب نیست80 آیا آنان در بدو ورود به بصره به درخواست نمایندگان عثمان بن حنیف مبنی بر خاموش کردن این فتنه و پرهیز از ریختن خودن مسلمین توجهی کردند؟!81 آیا سپاهیان جمل نبودند که توافق خود را با عثمان ین حنیف زیر پا گذاشتند و به دارالاماره و بیت المال شبانه حمله کردند و هفتاد مرد را گردن زدند و حاکم آنجا را دستگیر و به گونهای بسیار فجیع موهای سر و صورت او را کندند و حتی عایشه دستور قتل او را داد و تنها از ترس برادرش سهل بن حنیف که حاکم بر مدینه بود، از این تصمیم صرفنظر کرد و او را پس از مدتی که زندانی کردند، از بصره اخراج نمودند؟!82 آیا این امیر مؤمنان(ع) نبود که زید بن صوحان و ابن عباس را به سوی آنان فرستاد و طلحه و زبیر را در باره قتل عامهایی که در بصره مرتکب شده بودند مورد ملامت قرار داد و از ادامه ریخته شدن خون مسلمانان برحذر داشت و قرآن را حکم میان خود و آنان قرار داد؟ آیا آنان کوچکترین توجهی به این درخواستها کردند؟83 آیا علی(ع) نبود که برای خاموش کردن این فتنه یکی از یاران خود را برای اندرز و نصیحت آنان فرستاد و این جوان چون در مقابل سپاه جمل قرار گرفت و آنان را به قرآن فراخواند، در برابر مادرش که در سپاه علی(ع) حضور داشت، دو دست او را قطع کردند و او را تیرباران نمودند؟!84 علی(ع) و یارانش در مقابل این همه قتل و جنایتی که سپاه جمل مرتکب شده بود خویشتن داری کردند و تنها وقتی که تمام راههای مسالمت آمیز را بسته دیدند به خاموش کردن فتنه پرداختند."