چکیده:
هدف: این نوشتار معرفی نخستین اثر نوشتاری با رویکرد گفتمان مناظره ای، در تاریخ دست نوشت های فارسی، بین دو حوزه عقیدتی اسلام و مسیحیت را معرفی می کنید. روش:روش این تحقیق تاریخی است و این پرسش ها بررسی شده است ؛ رویداد در کجا، چه زمانی، با چه کسانی، با چه باور و پیش زمینه عقلی و با چه انعکاسی در متن روی داده است . یافته ها: نخستین دستنوشت فارسی پس از اسلام که این گونه را بین دو آیین اسلام و مسیحیت نمایندگی می کند و سالیانی دراز، جریانی از جدال فکری را در دنیای فارسی زبان ایجاد کرد، دستنوشت «آیینه حق نما» است. بررسی این متن نشان از چالشی دارد که خرد مسیحیت در آن روزگار برای نخستین بار با آن روبرو شد. این چالش در زمان خود ساختار و سازوکارهای زبانی- گفتمانی پیچیده ای داشت و با چالش هایی که مسیحیت پیش از آن در سرزمین های عربی تجربه کرده بود، تفاوت می کرد. مبلغان مسیحی در اینجا و هنگام روبرو شدن با تمدن ایرانی – اسلامی با چالشی برگرفته از خرد حکمی ایرانی – اسلامی روبرو شدند. چالشی که برون متنی بود و رنگ فلسفی داشت
خلاصه ماشینی:
گفتمان ، آیینه حق نما، مصقل الصفا، انجیل ، معنویت ، عقل مقدمه قرن شانزدهم و هفدهم میلادی آغازی مهم در شکل گیری گونه (ژانر) گفتمان مناظره ای و نوشتاری که به ردیه نویسی شهرت دارد، بین اسلام و مسیحیت در تاریخ دستنوشت های فارسی است .
سه دوره تاریخی ژانر مستندات به جای مانده از ژانر ردیه نویسی بین حوزه های مختلف فکری دورن دینی ، به بلندای تاریخ اسلام است ؛ اما تاریخ ژانر ردیه نویسی در دستنوشت های فارسی بین اسلام و مسیحیت ، عمر طولانی ندارد و می توان آن را به سه دوره تاریخی تقسیم کرد: ١ - دوره ای که به دنبال کتاب آیینه حق نما پدیدار شد و از نظر زمانی مقارن با حاکمیت شاه عباس در اصفهان و گورکانیان در شبه قاره است ٤( فلسفی ، .
پیترو دلاواله جهانگرد معروف ایتالیایی ١٥که در آن زمان در ایران به سر می برد و هر دو حوزه را تجربه کرده بود، معتقد بود ایرانیان گفته های مخالف خود راحت تر تحمل می کنند ١٦او روحیه ایرانیان را در ورود به اینگونه دیالوگ ، این گونه توصیف می کند: «هر چه را ما در مورد دین شان می گوییم و می نویسیم با متانت تحمل می کنند» (دلاواله ، ١٣٨١).
پدر مسیحی در ادامه عقل آدمی را برای راهنمایی انسانها به سوی رستگاری کافی نمی داند و معتقد است خداوند باید دین خود را برای مردم ظاهر کند.