چکیده:
جنبش دسترسی آزاد امروزه به عنوان یکی از جنبشهای تحول خواه و تأثیرگذار در جوامع علمی مطرح است. ماهیت و هدف این جنبش یعنی دسترسی آزاد به یافتههای علمی با هدف اصلی کتابخانهها و کتابداری یعنی دسترس پذیر کردن اطلاعات برای کاربران بدون اعمال سانسور و یا هر گونه سوگیری، ارتباط تنگاتنگ دارد. منابع شناخته شده در جنبش دسترسی آزاد عبارتند از: آرشیوها و مخازن دسترسی آزاد، چاپهای الکترونیکی و مجلههای دسترسی آزاد. یکی از انواع آرشیوها ومخازن دسترسی آزاد، مخازن سازمانی میباشند. مخزن سازمانی، محملی است که برونداد رقومی یک سازمان را شناسایی، ثبت، سازماندهی و محافظت میکند و دسترسی به آنها را فراهم می سازد.در این مقاله، پس از ارائه توضیحی کوتاه راجع به جنبش دسترسی آزاد و معرفی منابع آن، مخزن سازمانی به عنوان ابزاری نوین و کارآمد در دسترس پذیر کردن اطلاعات سازمانی تعریف می شود. افزون بر آن، مطالبی نیز درباره ویژگیها، فلسفه وجودی، محتوا، مزایا و چالشهای مخازن سازمانی ارائه خواهد شد. در ادامه، برخی از شاخصترین نرم افزارهای منبع باز موردنیاز جهت ایجاد این مخازن معرفی می شوند و در پایان به نقش کتابخانه ها و کتابداران به عنوان متولیان گرد آوری و دسترس پذیر ساختن اطلاعات سازمانی در ایجاد و ترغیب استفاده از این نوع منابع پرداخته خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
به عبارت دیگر، این منابع، مخزنی الکترونیکی از منابع پژوهشی قابل دسترس برای عموم هستند که برخی از آنها داوری شده و برخی دیگر برای دریافت بازخورد به منظور ارسال به نشریههای علمی، به صورت داوری نشده می باشند (Garner, Horwood , & Sullivan, 2001).
ایجاد مخزنهای سازمانی، سبب شده دانشگاهها از طریق این نوع منابع راهبردی جدید را در قبال انتشار سریع و به موقع تولیدات و انتشارات پژوهشی پژوهشگران خود اتخاذ کنند که تأثیر مثبت و سازندهای در جوامع علمی دانشگاهی برجای گذاشته است.
به اعتقاد «جنکینس» (Jenkins, Breakstone & Hixson, 2005)، «کوهن» (Cohen, Martin & Schmidle, 2007)، «ییتس» (Yeates, 2003)، «چانگ» (Chang, 2003) و «بیلی» (Bailey, 2005) منابع اشاره شده در زیر را میتوان در مخزنهای سازمانی مشاهده کرد، اما نکته قابل توجه آن است که این منابع حتما باید منشأ سازمانی داشته باشند.
نرمافزارهای مخزنهای سازمانی در ساخت مخزنهای سازمانی به چند مورد باید توجه کرد: الف) انتخاب نرمافزار مناسب (Day, 2003) ب) به کارگیری فراداده برای مواد موجود در مخزنها (Medeiros, 2003) ج) حق مؤلف در منابع دسترسی آزاد (Bide, 2002) و د) نقشی که مخزنها ممکن است در اصلاح روند در حال پیشرفت نشر علمی با حمایت از حرکت به سمت و سوی ایجاد آرشیوهای دسترسی آزاد ایفا کنند (Prosser, 2003).
(2004), "The DAEDALUS project, developing institutional repositories at Glasgow University: the story so far", Library Review, Vol. 53 No. 5, pp.
(2003), "The next information revolution: can institutional repositories and self-archiving transform scholarly communications?", IATUL Proceedings, Vol. 13, Retrieved from: www.