چکیده:
ردیف حاصل تکرار است و از دیر باز تاکنون برای اهداف گوناگونی مورد توجه قرار گرفته است. هر چه شعر فارسی مسیر تکامل را طی می کند، از ردیف های ساده در می گذرد و از قصیده سرایی سبک خراسانی، گرایشی به غزلسرایی که سرشار از عواطف و احساسات و نیازهای انسانی است، نشان می دهد و هر چه دامنه غزل گسترش بیشتری می یابد، بسامد ردیف چشمگیرتر می شود و شاعران سبک عراقی برای نمایش قدرت طبع و قریحه ذاتی خویش، ردیف های متنوع و دشوارتری را برمی گزینند. در این مقاله برخلاف نظر بیشتر قدما (که ردیف را مانع آزادی تخیل می دانستند)، با بیان دلایلی چون«کیمیاگری ردیف در تاثیر موسیقایی شعر، تسهیل در انتقال مفاهیم، ایجاد ارتباط و القای عاطفی بین شاعر و خواننده، ایجاد محوریت کلام، تاکید بر تصویرسازی»، بررسی و منافع کاربرد ردیف های (حرفی، اسمی، ضمیری، مصدری، صفتی، قیدی، فعلی و جمله ای ..)، در دیوان قصیده پردازان سبک خراسانی و دیوان غزلسرایان مشهور سبک عراقی پرداخته ایم.
خلاصه ماشینی:
"اما در قرن هفتم اغلب شاعران،از قدرت بلاغی و موسیقایی قافیه و ردیف و نیز قافیههای داخلیاستفاده کردهاند؛زیرا در اوزان ضربی امکان برخورداری از قافیههای داخلی فراهمتر است و شاعران سبک عراقی،براینشان دادن قدرت طبع خود،ردیفهای متنوع و دشوار برمیگزیدند؛ازجمله ردیف«حرفی ،اسمی،ضمیری،مصدری،صفت،ترکیب اضافی،قیدی،فعلی و گروهی و عبارتهای طولانی»مانند: {Sگر راه،بود بر سر کوی تو صبا را#در بندگیت عرضه کند قصه ما راS}(خواجو،1378:7) {Sای پر شکر ز ذکر عطایت،دهان شکر#مینازد از سخاوت طبعت روان شکرS}(کمال الدین اسماعیل،1348:86) {Sصبا اگر گذری افتدت به شکور دوست#بیار نفخهای از گیسوی معنبر دوستS}(حافظ،1380،85) {Sمشنو ای دوست که غیر از تو مرا یاری هست#یا شب روز بجز فکر توام کاری هستS}(سعدی،138:1377) {Sمیانش موئی و شیرین دهان هیچ#ازین موئی نمیبینم و زآن هیچS}(خواجو،1378:233) {Sدر صفای باده بنما ساقیت تو رنگ ما#محومان کن ا رهد هردو جهان از ننگ ماS}(مولوی،1378،ب 1656) {Sسرو را گل یار نبود ور بود نبود چنین#سرو،گل رخسار نبود ور بود نبود چنینS}(خواجو،1378:774) {Sوقت گل جام مروق نتوان داد زدست#جان من جان من الحق نتوان داد زدستS}&%00222NOFG002G% {Sخوشوقت حال زندهدلانی که باتوند#وهوه کمال زنده دلانی که باتوندS}(نزاری،1369:غزل 559 و 210) {Sای توبه شکسته از تو کجا گریزم#ای در دلم نشسته،از تو کجا گریزم؟S}(مولوی،1378،غزل1698) {Sبه میدان وفا یارم چنان آمد که من خواهم#زدیوان هوا کارم چنان آمد که من خواهمS}(همان،636) {Sگرعشق زهر بدی ندوزد دهنت#از گفتن عشق بر فروزد دهنتS}(اوحدی کرمانی،1366:207) چنانکه میبینیم ردیفهای فعلی باعث غنای موسیقی کناری میشود و تکرار آن موسیقی شعر را قویتر میسازد."