چکیده:
عوامل متعددی در وقوع و گسترش خشونت موثر هستند. یکی از این عوامل فضاهای بیدفاع شهری یا جرمخیز است. فضاهای بیدفاع یا جرمخیز دارای ویژگیهای بسیاری هستند که در دو دسته فیزیکی و اجتماعی قابل تفکیک است که سبب مستعدشدن فضاها برای وقوع خشونت میشوند. از دیدگاه طراحان شهری و معماران، ویژگیهای فیزیکی و از دید نظریهپردازان جامعهشناسی و روانشناسی، ویژگیهای اجتماعی بیشتر در مستعد کردن فضاها جهت وقوع خشونت نقش دارند. این تحقیق در برهه زمانی 9 ماهه صورت گرفته است که مشاهده میدانی در آبان ماه 1387 صورت گرفته است. مکان تحقیق حاضر نیز شامل22 منطقه شهرداری شهر تهران می باشد. در این پژوهش فضاهای مورد مطالعه بر اساس نوع خشونت و با توجه به اهداف تحقیق و امکان دسترسی و محدودیت زمانی و مالی 12 فضای شهری عمومی از میان 108 فضای شهری عمومی آلوده یا جرم خیز تهران می باشد که شامل: سرقت (بلوار هجرت- خیابان اتابک- پارک ولیعصر)، مزاحمت (خیابان اسدآبادی- نبش خیابان بهار- چهار راه ولیعصر)، نزاع و درگیری (میدان مقدم- میدان ابوذر-پارک 22 بهمن)، کیف قاپی (زیر پل سیدخندان- پارک شریعتی- خیابان خواجه عبدالله انصاری). کل فضاهای آلوده یا جرم خیز، شامل108 نقطه خشونی یا آلوده مناطق 22 گانه شهر تهران در سال 1386 و نیمه 1387 می باشد که بر مبنای خشونتهای ثبت شده در کلانتریهای شهر تهران در سال 1386 ونیمه اول سال1387 به عنوان نقاط خشونی یا (جرم خیز) آلوده شهر تهران از سوی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ معرفی شدهاند. نتایج تحقیق نشان میدهد که وجود روشنایی و نور مناسب و عدم تراکم ساختمانی از ویژگیهایی هستند که فضاهای دارای کیفقاپی را از دیگر فضاها تفکیک میکند. عدم پیوند ارتباطی با فضاهای نمایان، وجود نقاط فرو رفته و یا برآمده، داشتن مرز و محدود مشخص و کم بودن ساختمانها نیز از ویژگیهای تفکیککننده فضاهای دارای نزاع و درگیری از دیگر فضاها هستند. توالی و امتداد نیز از ویژگی متمایزکننده فضاهای دارای مزاحمت از دیگر فضاها است.
Many factors have effect in the process of forming and happening violent behaviors. Most important of them are indefensible and violence-oriented spaces (sites and spheres). Indefensible spaces have many characteristics that differentiated in two categories: physical and social. From point of view of urban designers and architects، physical characteristics and from view of sociology and psychology scientists، social characteristics play role in disposing spaces in happening violence.
Present article is prepared based on findings of a qualitative research conducted through an observation technique using 12 indefensible spaces selected within 108 indefensible spaces in the city of Tehran as units of observation. Observation conducted in 9 month period of time. This 12 general urban spaces concluded: thievery (hejrat boulevard، atabak street، valiasr park)، affraying (asadabadi street، bahar street beside، valiasr cross)، contention (moghaddam square، abouzar square، 22th bahman park)، bag robbery (seyyed khandan bridge، shariati park، khaje abdollah ansari street).
Results indicate that existing of proper light and lack of building density are characteristics that separate spaces with robbery from other spaces. Lack of relation bond between visible spaces، bouffant and sunken point in city، having obvious bound and confine and low building are characteristics that separate spaces with contention from other spaces. Sequence and tension separate affray spaces from other spaces.
خلاصه ماشینی:
"بر این اساس، برای بررسی دقیق تفاوتها و پاسخ به این سؤالها که چه عواملی سبب تفاوت در نوع خشونت در فضاهای بیدفاع مختلف میشوند و کدام دسته از عوامل فیزیکی و اجتماعی در وقوع نوع خاصی از خشونت دارای نقش بیشتری هستند ویژگیهای مشاهده شده را بر اساس میزان شدت مورد توجه قرار دادیم و ویژگیهایی را که در "شدت قابل توجه" در یک یا چند فضا مشاهده میشوند با عنوان "عوامل اصلی" نامیدیم که در جدول شماره 4 با نوع فضاهای (براساس خشونت) مشاهده شده، ارائه شده است.
جدول شماره 4- ویژگیهای اصلی فضاهای بیدفاع شهری ویژگیهای فیزیکی اصلی ویژگیهای اجتماعی اصلی 3- پیچ و خم [مزاحمت، کیف قاپی و سرقت] 3- ارتباط و اتصال با فضاهای نمایان [مزاحمت، کیف قاپی و سرقت] 2- توالی و امتداد [مزاحمت و سرقت] 2- فرصتهای نظارت و کنترل محدود شده [کیف قاپی و سرقت] 2- تراکم ساختمانی [سرقت، نزاع و درگیری] 1- عدم ارتباط با فضاهای نمایان [نزاع و درگیری] 1- فقدان نور و روشنایی متناسب [سرقت] 1- بی نظمی فیزیکی [سرقت] 1- کنج و گوشه [سرقت] 1- کمبود ساختمان [سرقت] 1- رؤیت بصری محدود شده [سرقت] 1- محاط بودگی فضا[سرقت] 1- محصوریت فضا [سرقت] 4- خلوتی فضا [مزاحمت، کیف قاپی، نزاع و درگیری و سرقت] 3- تراکم فعالیتی [مزاحمت، نزاع و درگیری و سرقت] 3- محدود بودن قابلیتهای نظارت و کنترل از سوی مردم [کیف قاپی، سرقت، نزاع و درگیری] 2- شلوغ بودن فضا [مزاحمت، نزاع و درگیری] 2- بی نظمی فعالیتی [مزاحمت و سرقت] 2- نبود مامور و مسؤول [کیف قاپی، نزاع و درگیری] 2- نبود مستمر افراد [مزاحمت، کیف قاپی] 1- خالی بودن از حضور افراد [کیف قاپی] 1- عدم ارتباط مردم با فضا [کیف قاپی] 1- ازدحام [نزاع و درگیری] برای تعیین شدت و تاثیر ویژگیهای بیدفاعکنندهی اصلی و تعیین میزان تأثیر عوامل اصلی و اولویتبندی عوامل، "تعداد دفعات تکرار" در شدت زیاد در هر فضا را به عنوان معیاری برای میزان تأثیر بیشتر هر عامل در بیدفاع کردن فضاها "در مجموع و بدون توجه به نوع خشونت" در نظر گرفتیم."