چکیده:
کتاب ارزشمند الکافی فی العروض والقوافی اثر دانشمند برجسته و ادیب توانا ابوزکریا یحیی بن علی خطیب تبریزی(ت502 هـ) برای پژوهشگران در عرصه عروض و قافیه، نامی است آشنا. از آنجا که ویژگی عصر خطیب کم رنگ بودن نوآوری و ابتکار و به دنبال آن روی آوری دانشمندان به سمت نقل واقتباس افراطی،کاملا مشهود بوده، این امر نگارنده را بر آن داشت تا با بررسی ویژگیهای این دانشمند برجسته،منابع وسبک نگارش وی را در تالیف کتاب الکافی مورد مطالعه قرار داده و به این نتیجه برسد که وی نیز نه تنها نتوانسته است از دایره نقل واقتباس بیرون بیاید، بلکه در موارد بیشماری در تالیف خود، از سایر دانشمندان و صاحب نظران مطالبی را نقل کرده است. وی در کنار نقل و اقتباس خود به طور عام، عنایت ویژه ای به کتابهای ابن جنی و صاحب بن عباد و اخفش داشته است.
خلاصه ماشینی:
"از آنجا کـه ویژگی عصر خطیب کم رنگ بودن نوآوری و ابتکار و به دنبال آن روی آوری دانشمندان بـه سـمت نقل واقتباس افراطی ،کاملا مشهود بوده ، این امر نگارنده را بر آن داشت تا با بررسی ویژگیهـای ایـن دانشمند برجسته ،منابع وسبک نگارش وی را در تألیف کتاب الکافی مورد مطالعه قرار داده و به ایـن نتیجه برسد که وی نیز نه تنها نتوانسته است از دایرة نقـل واقتبـاس بیـرون بیایـد، بلکـه در مـوارد بیشماری در تألیف خود، از سایر دانشمندان و صاحب نظران مطالبی را نقل کرده است .
بیشتر سخنان تبریزی در مباحث دوایـر عروضـی مطـابق بـا گفته های ابن جنی در کتاب العروض است ؛ولی در مبحث دایرة سوم مطالبی را بدان می افزاید که ظـاهرا آن را در دفاع از علت نام گذاری متفاوت خود بیان کرده است .
نگارنده ضمن ارج نهادن به تلاش وخدمات گذشتگان و با مطالعة دقیق کتاب الکافی فی العروض و القوافی خطیب تبریزی و کتابهایی مانند: الإقنـاع صـاحب بـن عبـاد، مختـصر القـوافی ،الخـصائص و العروض ابن جنی ، و القوافی اخفش وسایر کتابهایی از این دست ، به این نتیجه رسید که خطیب تبریـزی با آن آوازة خوش ، در کتاب الکافی فی العروض والقوافی کاری جز اقتباس و نقـل مطالـب از گذشـتگان نکرده است که می توان گفت دانشمند بزرگی چون او نیز هم رنگ جماعت شده و رنگ محیط را به خود گرفته و بر اساس اقتضای زمان خویش عمل کرده است ."