چکیده:
هدف از این مقاله بررسی سیمای شهر و ویژگی های آن در داستان های کودک و نوجوان دهه شصت است. به این منظور محتوای 335 داستان کودک و نوجوان، از 40 نویسنده برجسته که برای نخستین بار در سال های 1360 تا 1369 انتشار یافته اند، به شیوه کمی و کیفی بررسی شد. نتایج این بررسی نشان داد که شهر به عنوان محیط اصلی 195 داستان و بخشی از محیط 21 اثر دیگر، در مجموع با 64 درصد، محیط غالب داستان های کودک و نوجوان دهه شصت است. سیمایی که از شهر و شهرنشینان در داستان های دهه شصت ارائه شده، به توصیف عناصری معین و زندگی طبقاتی خاص از جامعه سطوح کم درآمد و فقیر، محدود شده است. از این رو، در بیش تر داستان ها، مکان ها، عناصر محیطی و شخصیت هایی محدود و کلیشه ای به تصویر کشیده شده است و زندگی بخشی دیگر از مخاطبان که اندک هم نیستند، نادیده گرفته شده است. این موضوع از عوامل گوناگون مانند فضای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حاکم بر جامعه در دهه های پنجاه و شصت، شرایط زندگی خالقان آثار، گرایش بسیار نویسندگان به خلق داستان های واقع گرا و هم چنین دفاع آنان از طبقات محروم جامعه تاثیر پذیرفته است.
خلاصه ماشینی:
"نمودار شمارة 1 جایگاه محیط شهری و سهم چشمگیر آن را در میان محیطهای دیگر بخوبی نشان داده است: نمودار شمارة 1: جایگاه محیط شهری در داستانهای کودک و نوجوان دهة شصت در ادامه ویژگیهای ظاهری مهم شهر، ابعاد فرهنگ شهرنشینی و سبک زندگی خانوادههای شهری که در داستانهای کودک و نوجوان این دهه حضور دارند، بررسی میشود؛ اما پیش از آغاز بحث اصلی، توضیح یک نکته ضروری است؛ از آنجا که هدف این مقاله بررسی عناصر و ویژگیهای شهر در داستانهای کودک و نوجوان دهة شصت به رویکرد نویسندگان این دهه به شهر بوده است، داستانهایی در این پژوهش بررسی شدهاند که برای نخستین بار در این دهه به چاپ رسیدهاند، اما مسألة مهم این است که زمان وقوع حوادث برخی از این آثار با زمان نگارش و انتشار آنها متفاوت است.
از میان مراکز گوناگون فرهنگی و آموزشی مانند مهدکودکها، مدرسهها، مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، آموزشگاههای علمی و هنری و کلاسهای عمومی و خصوصی آمادگی کنکور که کودکان و نوجوانان در دهههای اخیر پیوندهای گسترده با آنها دارند، تنها 4 نهاد مدرسه(107 داستان)، دانشگاه(5 داستان)، آمادگی(3 داستان) و کتابخانه(2 داستان) با بسامدهای بسیار متفاوت در داستانهای این دهه حضور دارند و از مکانهای دیگر هیچ نامی به میان نیامده است.
جدول شمارة 2 در نگاهی کلی و جامع، ساختار جامعة شهری و میزان تکرار و بسامد این مراکز و مکانها را به تصویر کشیده است؛ نمودار شمارة 2 نیز برای تبیین بهتر و دستهبندی روشنتر جایگاه هر یک از آنها ارائه شده است: جدول شمارة 2: ساختار جامعة شهری در داستانهای کودک و نوجوان دهة شصت شماره ردیف ساختار ظاهری جامعة شهری تعداد درصد 1 فضاهای عمومی (خیابان، کوچه، میدان، پیادهرو و..."