چکیده:
در این مسأله که آیا احیای زمینهای موات مشروط به اجازه امام معصوم(ع) است یا خیر میان فقها اختلاف وجود دارد. در این میان قول به شرط بودن اذن در زمان حضور و غیبت امام(ع) به جهت تطابق با قواعد و
روایات رجحان دارد. اما برخی احادیث معتبر گویای این هستند که امامان(ع) اذن عامی برای احیای زمینهای موات و استفاده از انفال تا زمان ظهور حضرت مهدی(ع) صادر نمودهاند. البته حکومت صالح در
زمان غیبت به مقتضای نیابت از امام(ع) میتواند این اذن عام را در جهت مصلحت مسلمانان مشروط به مقرراتی کند.
خلاصه ماشینی:
تصرف شیعیان در تمامی اموال یا فقط زمین در زمان غیبت، مطلقاً حلال است؛ چنانکه سلاّر در کتاب مراسم، پس از نقل جایز نبودن تصرف در انفال بدون اذن امام میگوید: در این زمان(حال غیبت) آنچه را که ما در آن تصرف میکنیم، ائمه(ع) از راه کرامت و بخشش برای ما شیعیان حلال شمردهاند.
«18» صاحب کتاب مدارک، بعد از کلام محقق در شرایع ـ که عدم جواز تصرف در اموال بدون اذن امام(ع) را نقل کرده است ـ میگوید: تصرف در انفال بدون اذن امام(ع) در حال حضور او جایز نیست؛ چنانکه صاحب کتاب معتبر به آن تصریح کرده است؛ اما در زمان غیبت، اباحه تصرف در همه آنها قول صحیحتری است؛ همان گونه که شهیدین و جمعی دیگر نیز آن را ذکر کردهاند.
«22» در کتاب اصباح الشیعه، پس از ذکر انفال آمده است: هرکس بدون اذن امام(ع) در انفال تصرف کند غاصب است و سود حاصل شده به امام(ع) اختصاص دارد نه به خودش، البته ائمه(ع) تنها به شیعیان در مواردی که به خمس و ضروریات زندگی آنان مانند مسکن، تجارت و ازدواج مربوط میشود اجازه تصرف دادهاند تا دچار زحمت نشوند و ولادت فرزندانشان پاک باشد.
البته احیا کننده در زمان غیبت امام(ع) به آن زمین از دیگران سزاوارتر است به شرط این که زمین را آباد نگه دارد؛ اما اگر آن را رها کرد و زمین به صورت بایر در آمد ـ و کس دیگری آن را احیا نمود، مالک آن زمین میشود، ولی همان گونه که گفتیم، ملکیت او تامّ نیست و از این رو اگر امام(ع) ظهور کند میتواند زمین را از دست متصرف ـ خواه احیا کننده اوّل باشد یا دوم ـ خارج کند.