چکیده:
مقاله حاضر به بررسی اخلاق اجتماعی و آداب و رسوم لوطیان در دوره قاجار می پردازد. لوطی گری بخشی از زنجیره ای است که، در نظر، با فتوت آغاز می شود و در اصناف بازار و عیاری نمود می یابد. هر چند این نمود خارجی نیز در دوره هایی تحول و توسعه می یابد اما، در سراشیبی زوال، تبدیل به لوطیان می شود و در سده حاضر با ارجاع به متون مارکسیستی به لمپن ها تغییر شکل می دهد. برداشت های متفاوت و گاه معارض از اصطلاح لوتیان/ لوطیان وجود دارد: از لوت به معنای «پابرهنه» تا لوط به معنای «منحرف». لوتی به معنای «داش مشتی» نیز برای ارجاع به بی نیازی لوطیان به کار می رود. در این مقاله، ضمن توضیح این برداشت ها، به اخلاق لوطیان پرداخته می شود و تمایز آنان با پنطی ها ذکر می شود و به طور مشخص پوشش و اجزای لباس لوطیان، آداب لوطی گری، لهجه و زبان لوطیان، بازی ها و سرگرمی های آنان، و نام های لوطیان بررسی می شود. در پایان مقاله، از مراسم مذهبی لوطیان بحث می شود و روایتی از هم چشمی های لوطیانه در مراسم عزاداری محرم و زد و خوردهای آنان ارائه می شود.
خلاصه ماشینی:
از اینرو،پرسش اساسی این مقاله بررسی زیست اجتماعی لوطیان در دورۀ قاجار و روش آن نیز اسنادی است و تلاش شده براساس اسناد دست اولی که خود شاهدی بر زندگی لوطیان بودهاند برخی از مهمترین عناصر زندگی اجتماعی آنان بیان شود.
(افشاری،1382:28) اگر این فتوتنامه را ملاک قرار دهیم،بهنظر میرسد لوطی مدعی جوانمردی را شامل میشده است؛فردی که رگههایی از مردم فتوات را در خود داشت؛گروههایی از جوانان که صفاتی از جوانمردی و عیاری به میراث برده بودند؛گروههایی که در دورۀ مغول رخ عیان کردند؛همان گروههایی که در روایت ابن بطوطه از شهر اصفهان(مرکزی از مراکز مهم لوطیان در دورۀ قاجار)از آنان یاد شده است:«جوان مجرد»که«جمعیتهایی»داشتند و «بین هر یک از گروههای آنان با گروه دیگر رقابت و همچشمی برقرار»بود.
مرام نانوشتۀ آنان شامل یکسری باید و نباید بود؛از آن جمله این بود که نباید«حرف کلفت را،از هر کس باشد،بیجواب بگذارد و دست خود را برای جیفۀ دنیا پیش این و آن دراز کند.
هرچند لوطی کشتی گرفتن را در حد کمال یاد میگرفت،اما لوطیان از پهلوانان جدا بودند و در دورۀ قاجار میان این دو گروه تمایز قائل میشدند.
همچنین لوطی یا مشدی،برای رسیدن به مرتبۀ لوطی،باید از عهدۀ انجام دادن یکسری اعمال برمیآمد؛کارهایی که عبد الله مستوفی آنها را چنین شرح داده است: این کار برجسته اقسام مختلف داشت،مثلا با پشت قاشق قزوینی یک کاسه هل و گلاب را طوری بخورد که هیچ ته کاسه باقی نماند.
نوع آداب ذکر شده در این مقاله نیز مؤید این مسئله است که لوطیان در بخشی از فرهنگ عمومی اجتماع ایران تأثیرگذار بودهاند.