چکیده:
بررسی نظریات رشد عمدتا مؤید رابطه مثبت بین تجارت خارجی و رشد اقتصادی است. در چارچوب نظریات رشد درونزا، تجارت خارجی از طریق مبادلة کالاها و خدمات، بهویژه کالاهای سرمایهای و واسطهای منجر به انتقال دانش و فناوری میشود. تجارت خارجی با بهبود تخصیص منابع، دسترسی به تکنولوژیها (فناوری) و کالاهای واسطهای بهتر، استفاده از صرفههای ناشی از مقیاس تولید، افزایش رقابت داخلی و ایجاد محیط مناسب ابداعات بر رشد اقتصادی تأثیر میگذارد. با وجود این، شواهد تجربی تفسیر متفاوتی از تأثیر تجارت خارجی بر رشد اقتصاد ارائه میکند.
هدف این مطالعه بررسی اثر تجارت خارجی بر رشد اقتصاد ایران است. ابتدا در چارچوب مبانینظری، شواهد تجربی و حقایق ثبت شدة اقتصاد کشور متغیرهای کلیدی تأثیرگذار داخلی و خارجی بر رشد شناسایی میگردد و سپس با بهکارگیری روششناسی دو مرحلهای، مدل شناسایی شده تخمین زده میشود. در چارچوب این روششناسی، در مرحلة اول تابع تولید با استفاده از دادههای سالانه 1338-1382 برآورد و در مرحلة دوم، با بهکارگیری نتایج برآورد تابع تولید، مدل رشد در قالب روابط پویای مدل تصحیح خطا، برآورد شده است.
نتایج برآوردها نشان میدهد طی دورة 1338-1382، رشد موجودی سرمایة فیزیکی سرانه، رشد سرمایة انسانی، رشد واردات کالاهای سرمایهای و واسطهای سرانه و تغییرات درجة باز بودن اقتصاد تأثیر مثبت در حالیکه نرخ تورم تأثیر منفی بر رشد اقتصادی سرانة کشور دارد. شایان ذکر است به دلایل مختلف نظیر پایین بودن هزینة تحقیق و توسعة داخلی، تأثیر رشد واردات کالاهای سرمایهای و واسطهای و باز بودن اقتصاد بر رشد اقتصادی پایین است. همچنین بهدلیل ساختار سنتی صادرات غیرنفتی، تأثیر این متغیر بر رشد اقتصادی از نظر آماری معنادار نیست. این در شرایطی است که رشد موجودی سرمایة فیزیکی و سرمایة انسانی بیشترین تأثیر را دارند.
خلاصه ماشینی:
"نمودار 2 متوسط سالهای تحصیل شاغلان کل کشور:شاخص سرمایهء انسانی:1338-1382 (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ مرکز آمار ایران،سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1383 مطابق با مبانی نظری و شواهد تجربی،سرمایهء انسانی نقش مثبت بر رشد اقتصاد دارد و از این رو،مدیریت ارتقای مهارت نیروی انسانی باید از طریق هدفمند کردن نظام آموزش رسمی کشور و همچنین یادگیری ضمن کار اهتمام ورزند،به نحوی که کارگران نیز در حین کار در دورههای آموزشی و تخصصی مرتبط با فعالیت خود به منظور افزایش مهارت و آشنایی با فناوریهای جدید شرکت کنند.
سیاستهای آزادسازی تجاری نیز عاملی مهم در رشد اقتصادی است و مطالعات تجربی بیانگر آن است که توسعه صادرات و واردات ناشی از آزادسازی تجاری میتواند به افزایش رشد اقتصادی کمک کند و آزادسازی تجاری موجب ایجاد فضای رقابتی برای صنایع داخلی از طریق توسعهء تکنیکهای تولید جدید یا استفاده کارا از عوامل تولید میگردد و همچنین آزادسازی تجاری موجب انتخاب وسیعتری در مورد کیفیت بالای نهادههای واسطهای با قیمتهای پایینتر برای فعالیتهای اقتصادی شده که این امر موجب بهبود رشد اقتصادی میشود.
ابتدا متغیرهای کلیدی تأثیرگذار داخلی و خارجی بر رشد بر اساس مبانی نظری،شواهد تجربی و حقایق ثبت شدهء اقتصاد کشور شناسایی و سپس با به کارگیری روششناسی دو مرحلهای،مدل شناسایی شده،تخمین زده شده در چارچوب این روششناسی،در مرحلهء اول تابع تولید با به کارگیری دادههای سالانه دورهء 1338-1382 برآورد و در مرحلهء دوم،با به کارگیری نتایج برآورد تابع تولید،مدل رشد در قالب روابط پویای مدل تصحیح خطا،تخمین زده شده و نتایج برآوردها نشان میدهد که متغیرهای مهم و تأثیرگذار رشد اقتصادی کشور عبارتند از: -در مدل رشد اقتصادی به نقش سرمایهء فیزیکی در رشد اقتصادی توجه گردیده و دیده شده است که موجودی سرمایهء فیزیکی تأثیر مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی دارد."