چکیده:
تغییرات ساختاری در اقتصاد مناطق،طی یک فرایند نرمال،از اقتصاد زیستی تا اقتصاد تجاری و بالاخره به بازار منطقهای تکامل مییابد.تجزبیات موجود نشان میدهد که کارکرد بهینه چنین بازارهای در ابعاد وسیعی به شاخصهای مکانی و اساس صادراتی مناطقی که در آن فعالیت دارند،بستگی دارد.آگاهی به این عوامل میتواند در سطح وسیعی برای توسعه روابط میان منطقهای مؤثر و کارا باشند. هدف این مقاله،آزمون شاخصهای تخصص منطقهای به منظور رهیافت به مکانیابی بازارچههای مرزی در سطح مناطق مرزنشین شمال و شمالغرب ایران است.نتایج تحقیق نشان میدهد که میان کارکرد اقتصادی بازارچهها و موقیعت مکانی آنها رابطه معنیداری وجود دارد.رعایت شاخصهای تخصص منطقهای میتواند در مکانیابی و فعال ساختن بازارچههای مرزی مؤثر و مفید بوده و مبادلات میان منطقهای،را تسریع نمایند.
خلاصه ماشینی:
"اگرچه تأسیس بازارچهها در مناطق مرزنشین کشور عملا استراژی نوینی در جهت ایجاد اشتغال،تثبیت جمعیت و بالاخره کسب درآمد از طریق عرضه خدمات و تجارت در مناطق (به تصویر صفحه مراجعه شود) مرزنشین بوده است،ولی گزارش عملکرد بازارچه14و نتایج مطالعات میدانی15نشان میدهد که به رغم برخی تسهیلات تجاری16و وجود زیرساختهای نسبتا قوی و استوار در تولیدات غیر نفتی این مناطق،عملکرد صادراتی بازارچهها چندان موفق نبوده و بازتاب منطقهای آن در ایجاد اشتغال و درآمد نیز به تفاوت مناطق متفاوت و کمرنگ بوده است.
جدول 3-ماتریس فاصله میان بازارچههای مفروض (به تصویر صفحه مراجعه شود) در گام سوم،با همگن کردن استانهای مورد مطالعه به روش ]D(-1)-d-2sd[ ، ]D(+1)-d+2sd[ و حذف بازارچههای مرزی که پیوندهایی با طول بیش از ]C+2sd[ داشتهاند،ماتریس دادهها استاندارد شده و سپس بزرگترین مقدار ممکن(یا مقدار ایدهآل) برآورد شده و با استفاده از رابطه زیر،سرمقش توسعه بدست آمده است.
جدول 4-رتبهبندی مناطق استانی براساس شاخص (Fi) (به تصویر صفحه مراجعه شود) مأخذ:محاسبات انجام شده در طرح بررسی اقتصادی و مکانیابی بازارچههای مرزی،مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی،سال 1376.
ب:با توجه به اینکه،کارکرد کنونی بازارچههای مشترک مرزی صرفا به اعتبار مزیت موقیعتی و امکان دسترسی این مناطق در ارتباط و انتقال کالاها به کانونهای اقتصادی طرف متقابل منحصر و محدود شده است،توصیه میشود با هدف گسترش تدریجی در محیط بازار و افزون سازی مکانی تقسیم کار و بخصوص با منظور ایجاد گروههای کاری دوم در فرایند مبادلات مرزی،تجهیزات و تأسیسات زیربنایی و موقیعتی این مناطق در راستای توسعه خدمات صادراتی از قبیل بستهبندی،دستهبندی(سور تینگ)انبار داری،همچنین تأسیس برخی بانکهای تخصص و ایجاد سایر خدمات بازرگانی،سیاستگذاری شود."