چکیده:
پس از فروپاشی اتحاد شوروی و تغییر در ژئوپلیتیک مناطق شمالی ایران، جمهوری آذربایجان اهمیت فزایندهای در سیاست خارجی ایران پیدا کرده است. بهدلیل همسایگی و پیوندهای تاریخی و فرهنگی، این دو کشور نمیتوانند نسبت به مسائل امنیتی یکدیگر بیتوجه باشند. در روابط ایران و جمهوری آذربایجان عوامل هویت بخش گوناگونی وجود دارد که جهتگیری دو کشور نسبت به هم را شکل میدهد. سؤالی که مطرح میشود این است که از سال 1995 چه عواملی سبب امنیتی شدن روابط ایران و جمهوری آذربایجان شده است؟ نتیجه اصلی این نوشتار این است که مجموعه ای از عوامل مادی، عوامل ارزشی و هنجاری، اسلام سیاسی در ایران، سرشت غیردینی رژیم جمهوری آذربایجان، هویت قومی، همسویی آذربایجان با ماهیت اجتماعی نظام بین الملل، امنیتی شدن روابط دو کشور را از سال 1995 سبب شده است. در این نوشتار با روش تفسیرگرایی هرمنوتیک، موضوع بررسی میشود.
After the disintegration of the Soviet Union in December 1991، and the subsequent geopolitical changes in the northern borders of the I. R. of Iran، Azerbaijan Republic gained more importance in Iran’s foreign policy. Because of the historical and cultural linkages، the two countries could not ignore each other’s security threats. There are many common elements that shape Iran’s foreign policy attitudes towards the Republic of Azerbaijan Republic and vice versa. The main research question to be answered in this asks: What are the fundamental causes of securitization of Iran - Azerbaijan Republic’s relations since 1995? Using a hermeneutic - interpretive approach، the authors examine the underlying causes which have led to the transformation of the nature of their bilateral relationship. Their main conclusion is that since 1995، a set of physical، perceptual، ideational and normative factors، like ethnical identity، political Islam in Iran، the secularism in Azerbaijan republic، and attitudes toward social identity of the World System، has changed the focus of their relations from cooperation to securitization.
خلاصه ماشینی:
"ولی از سال 1995 تحت تأثیر نظام معنایی منفی حاصل از یک مجموعه عوامل مادی(بحران قرهباغ، رژیم حقوقی دریای خزر، اخراج ایران از کنسرسیوم نفتی جمهوری آذربایجان، دستگیری سران حزب اسلامی و دادن نسبت جاسوسی به آنان، تصویب قانون غیردینی در جمهوری آذربایجان و بسته شدن قرارداد امنیتی و نظامی جمهوری آذربایجان با ترکیه و اسراییل، عضویت جمهوری آذربایجان در طرح مشارکت صلح ناتو و تأثیر از سیاستهای آمریکا)، عوامل ارزشی و هنجاری (تاریخ و فرهنگ دو کشور، اسلام سیاسی در ایران، ماهیت غیر دینی رژیم جمهوری آذربایجان، هویت قومی، همسویی آذربایجان با ماهیت اجتماعی نظام بینالملل)، تحول اساسی در ماهیت روابط دو کشور (امنیتی شدن روابط) شکل گرفت که سبب گذار روابط و تنزل جایگاه ایران در میان شریکهای تجاری جمهوری آذربایجان از مقام اول به پنجم و سپس به جایگاه هشتم بود.
افزون بر این با توجه به تبار شناسی فوکو و رابطه میان دانش و قدرت که در تمام نظریههای متعارف و رادیکال سازه انگاری به رسمیت شناخته شده است، ایران باید از راه اعمال کد و دی کدهای مثبت در راستای تضعیف هویت امنیتی و سیاسی که به وسیله قدرتهای اصلی نظام بینالملل بر ساختار اجتماعی نظام بینالملل سایه افکنده و دیگر کشورهای منطقه از جمله جمهوری آذربایجان را نیز متأثر ساخته است، گام بردارد تا زمینه برای گذار از حالت امنیتی و درنهایت رسیدن به برون گرایی واحد فراهم شود."