چکیده:
حاکمیت عباسیان که محصول جنبشی انقلابی و حرکتی آرمان گرایانه بود، در نخستین مراحل استقرار خود، در برخورد با بازماندگان رژیم اموی شیوه های قهرآمیز و خشونت باری در پیش گرفت. طولی نکشید که با تغییر نگرش خلفای عباسی، شماری از کارگزاران رژیم پیشین، در دوره ی جدید به خدمت گرفته شدند، تا در مناصب اداری، نظامی و قضایی به ایفای نقش بپردازند. دگردیسی در رفتار عباسیان نسبت به امویان، عمده ترین مسئله ای است که این مقاله میکوشد به روش توصیفی- تحلیلی به تبیین آن همت گمارد و نشان دهد که عباسیان با گذر از دوره ی «کرسی لرزان سیاست» که به حذف شماری از بازماندگان اموی انجامید، سیاست شمولگرایانهای در پیش گرفتند، تا اقوام و طوایف مختلف، ازجمله کارگزاران بازمانده ی اموی در میان اعراب شمالی و جنوبی را به زیر چتر فراگیر خود درآورند و از این ره گذر، مانع از بازتولید رقابت های کهن میان آن ها شوند و با تبدیل تهدیدها به فرصتها، از تجربه و مهارت کارگزاران اموی در تنظیم و روال مندکردن امور اداری، نظامی و قضایی خویش بهره گیرند.
خلاصه ماشینی:
"M o} {o(2)علی بن احمد ابن حزم(1962)،جمهرة انساب العرب،تحقیق عبد السلام محمد هارون،قاهره:دار المعارف،ص 106؛ابو الفرج اصفهانی(1927)،کتاب الاغانی،ج 15،قاهره:دار الکتب المصریه،ص 291؛عبد الرحمن بن عمرو ابو زرعه(1980)،تاریخ ابی زرعة الدمشقی،تحقیق شکر الله بن نعمت الله قوجانی،ج 1،دمشق:مجمع اللغة العربیه،ص 607.
اسحاق که از اخلاف شرفای قبیلهای بصره به شمار میآمد واز فرماندهان ارشد سپاه هشام بن عبد الملک بود و در روزگار خلافت مروان دون نیز عهده-دار ولایت ارمنستان و آذربایجان شده بود،در سال 132 هجری قمری،به اتفاق برادرش-بکار-علیه عباسیان شورید،اما پس از دستگیری،مورد عفو قرار گرفت و به حلقهی یارانقابل اعتماد منصور عباسی پیوست.
{o1o} ابن ابی دؤاد بن جریر که در زمان مأمون از هواداران پرشور معتزله به شمار میآمد و ازسوی خلیفه،منصب قاضی القضاتی بغداد را یافت،عضو خانوادهای بود که پیش از این در شامبا امویان پیوند تنگاتنگی داشتند و در همان روزهایی که سران اموی تحت تعقیب عباسیانبودند،خانهی جد او در قنسرین،پناهگاه عبد الرحمن بن معاویة بن هشام-بنیانگذار امویان اندلس-قرار گرفت که از بیم انتقام عباسیان،در آنجا در اختفا میزیست.
{o6o} در دورههای مکتفی و مقتدر نیز،عبد الله بن علی بن محمد بن عبد الملک بن ابی شوارب،درفاصلهی سالهای 292 تا 296 هجری قمری،منصب قاضی القضاتی بغداد یافت و فرزندش-حسن بن عبد الله-نیز در سال 316 هجری قمری-در دورهی وزارت ابن مقله-به همین سمتمنصوب شد و چهار سال بعد که فضل بن جعفر الفراتی عهدهدار مقام وزارت گردید،فرمانعزل او را صادر کرد و به حضور این خانوادهی اموی در ارکان قدرت عباسی پایان داد."