چکیده:
دانشگاه به مثابه یک بنگاه دانش فعالیتهای تولید، توزیع، تبدیل و ترویج دانش را دنبال می کند. یک الگوی مطلوب برای تامین مالی فعالیتهای دانشگاههای دولتی الگویی است که اولا تمام فعالیتهای یاد شده را در بربگیرد، ثانیا سه اصل کارایی،کیفیت و عدالت را در دانشگاهها تحقق ببخشد، ثالثا دانشگاهها را برای توسعه کمی و کیفی فعالیتهای خود برانگیزاند. در الگوی جاری تامین مالی دانشگاههای دولتی ایران فقط بعضی از فعالیتهای دانشگاه از نظر مالی تامین می شوند و انگیزه کافی برای توسعه کمی و کیفی فعالیتها و بهبود کارایی اقتصادی وجود ندارد. با توجه به مسئله یاد شده در مقاله حاضر تلاش بر این است که در چارچوب نظام بودجه ریزی عملیاتی الگویی ارائه شود که ضمن در نظر گرفتن تمام ستانده های یک دانشگاه جامع، کارایی اقتصادی و انگیزش توسعه فعالیتها نیز لحاظ شود. برای طراحی الگوی مورد نظر از رویکرد تامین مالی مبتنی بر «اهداف ستانده » و از روش «تحلیل پوششی داده ها» استفاده شده است. کارکرد الگوی ارائه شده با استفاده از داده های دانشگاههای وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1387 و تعریف سناریوهای مختلف برای رشد ستانده های دانشگاهها در سال هدف تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که رویکرد «تامین مالی به مثابه پیش خرید ستانده های دانشگاه» ، به مثابه یک رویکرد شبه بازاری، جایگزین مناسب تری برای رویکرد جاری است و الگوی ارائه شده در چارچوب آن مطلوب تر از الگوهای قبلی است. چون ضمن در نظر گرفتن تمام فعالیتهای دانشگاه، بودجه بر پایه رقابت و کارایی اقتصادی بین دانشگاهها توزیع می شود و انگیزه و رقابت دانشگاهی افزایش می یابد. در این الگو تامین مالی دانشگاهها تابعی از قیمتهای سایه ستانده ها و نمره کارایی در سال جاری( یا سال گذشته) و مقدار هدف ستانده ها در سال آینده است.
خلاصه ماشینی:
"پارامترهای الگوی ارائه شده، که شامل قیمت سایه ستاندهها(مطلوبیت نهایی ستاندهها برای جامعه)و نمره کارایی دانشگاهها هستند، با استفاده از دادههای دانشگاههای وابسته به وزارت علوم،تحقیقات و فناوری در 1387 و 1388 و با بهرهبرداری از الگوی مضرب4در روش«تحلیل پوششی دادهها» )9002,uhZ( برآورده شده است.
رابطه(2) )enK,eK,fnL,fL(F-)uP,uT,uE,uR(Y (به تصویر صفحه مراجعه شود)>RCO< با توجه به مطالب بیان شده و روابط 1 و 2،مسئله تصمیمگیری دانشگاه در خصوص میزان تولید خود از هریک از محصولات و خدمات علمی و فنی را به صورت رابطه(3)میتوان تدوین کرد.
این نقطه ترکیبی از تولید مقادیر ستاندههای آموزش و پژوهش را نشان میدهد که دانشگاه با رعایت کارایی فنی میتواند بالاترین سطح مطلوبیت را برای خود و جامعه ایجاد کند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) ایجاد امکانات جدید،بهرهبرداری از امکانات تولیدی موجود برای تولید محصولات و خدمات علمی و فنی توسط دانشگاههای دولتی و رسیدن به حد اکثر مطلوبیت در دوره معین،نیازمند بودجه است.
در این مقاله نشان داده شد که رویکرد«تأمین مالی به مثابه پیش خرید ستاندههای دانشگاه»13به عنوان یک رویکرد شبه بازاری جایگزین بهتری برای رویکرد جاری است و الگوی ارائه شده در چارچوب آن مطلوبتر از الگوهای قبلی است،چون ضمن در نظر گرفتن تمام فعالیتهای دانشگاه[مبتنی بر ستانده بودن و در نظر گرفتن تمام ستاندهها و کیفیت ستاندهها]،بودجه را برپایه رقابت و کارایی اقتصادی بین دانشگاهها توزیع میکند و انگیزه و رقابت دانشگاهی را در تولید،توزیع،تبدیل و اشاعه دانش افزایش میدهد.
اگر دولت و مجلس شورای اسلامی بخواهد از این الگو[به عنوان جایگزین الگوی موجود]برای تخصیص بودجه به دانشگاههای دولتی وابسته به وزارت علوم،تحقیقات و فناوری استفاده کند،باید برای تعیین اهداف کمی و کیفی ستاندهها با دانشگاهها شروع به مذاکره کند."