چکیده:
مسئله نیازمندی انسان به دین، از مسائل جدید در حوزه دین شناسی میباشد که تکیه عمده آن بر تاثیرات دین در رفع انواع نیازهای فردی و اجتماعی است. این مقاله با رویکردی جدید بر آن است تا انواع دیگر ارتباط میان دین و نیازهای انسان را که اندیشمندان حوزههای مختلف فکری، به نوعی به آنها معتقد بودهاند؛ استخراج کرده و از دیدگاه آیات قرآن کریم مورد نقد و بررسی قرار دهد.
در نهایت نیز با استناد به آیات قرآن کریم، دیدگاه مکتب الهی اسلام را در این باب جویا شده که بر این اساس، این دیدگاه با فطری دانستن نیاز به دین برای انسان به عنوان برترین آفریدههای خداوند و اهتمام به نقش آن در به کمال رساندن ظرفیت وجود آدمی که کمال و هدف کل آفرینش نیز هست، به نوعی دین و دینداری را غایت نظام هستی قرار داده است، و با این رویکرد که ناشی از شناخت عمیق و احاطه همه جانبه خداوند متعال بر ابعاد و ظرفیت وجودی و مقصد نهایی انسان است؛ دیدگاه مذکور از آفات علم بشری مصون مانده و بر همه نظریات، برتری مییابد.
خلاصه ماشینی:
"از این اصل کلی و نیز قانون حالات سه گانه، چنین استنباط میشود که نیاز انسان به کسب آگاهی و شناخت از خود، جهان پیرامون و روابط اشیاء منجر به پیدایش و شکل گیری ادیان در اشکال مختلف آن از بت پرستی تا چند خدایی و نهایتا یکتا پرستی گردیده است و با گذار بشر از دوران کودکی فکر خویش و پیشرفت اندیشه و ابزارهای شناخت، دیگر نیازی به دین ، به آن شکل شناخته شده آن نخواهد بود.
در ارتباط با نقش مردم در پیدایش ادیان به واسطه تفسیرهای تسلیمی آنان در برابر بی عدالتی و جور و رضایت به قضا و قدر تحمیلی نیز منطق قرآن کاملا روشن است زیرا در عین حال که خداوند، پیامبران خود را برای تذکر و آگاه سازی مردم و ساماندهی اصلاحات ارسال نموده است اما اصل خیزش و جریان انقلاب لاجرم باید به دست خود مردم صورت پذیرد و در این موارد هرگز مردم را به گوشه نشینی و انتظار معجزه فرا نمیخواند بلکه سنت لایتغیر خود را اینگونه بیان میدارد: «إن الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بأنفسهم» (رعد: 11) خدا حال هیچ قومی را دگرگون نخواهد کرد تا زمانی که خود آن قوم حالشان را تغییر دهند.
از سوی دیگر قرآن کریم با آنکه تأثیرات دین بر زندگی بشر را میپذیرد و خود از بسیاری از این مولفه های کارکردی برخوردار است، هرگز به این مقوله منحصر و محدود نشده و علاوه بر آن در تقابل آشکار با دیدگاه کسانی قرار میگیرد که دین را، نه یک نیاز ذاتی و ضروری در جهت کمال بلکه؛ محصول برخورد انسان با جهان پیرامون و نیازهای او در این نظام متزاحم میدانند."