چکیده:
لباللغه اثر شیخ محمودبن محمدامین لاهیجی، از نویسندگان سدههای یازدهم و دوازدهم هجری است. از زندگانی مولف اطلاع دقیقی در دست نیست. از تنها اثر بازماندهاش چنین برمیآید که وی مطالعه و بررسی کتابهای معتبر لغات عربی و فارسی را از سال 1077 ق آغاز کرد و پس از 21 سال کار و تلاش، این اثر را به سال 1098 ق که مطابق با حساب جمل «لباللغه» است، به پایان رساند. این کتاب شامل حدود 5200 لغت فارسی و عربی است که مولف آن را در 28 باب بر اساس حروف تهجی تنظیم و آن را به نام سلیمان شاه صفوی (1077-1105ق) توشیح کرده است.
در این نوشتار بر اساس سه نسخه خطی از این اثر، پس از معرفی محمود لاهیجی، ویژگیهای اثر و شیوه وی در تالیف بررسی شده است. این مطالب از یادداشتهای نگارنده در تصحیح انتقادی کتاب لباللغه فراهم آمده است.
Little is known about the author, who was one of the writers in the 11-12 centuries AH/17-18 CE). From his sole surviving work it becomes understood that Lāhiji began studying reliable Persian and Arabic word-lists from 1077 AH/1666 CE and that, after 21 years of hard work, he managed to complete this work in 1098 H, this date being equal to the numerical value of the letters of Lobb-al-Loghāh according to Jomal valuation (Hesāb-e jomal).
The book contains some 5,200 Persian and Arabic words alphabetically arranged in 28 chapters, and dedicated to Safavid Solayman Shah (1077-1105 AH/1666-1694 CE).
Based on three manuscripts of the work, in this article, following a biographical description of the author, the characteristics of Lobb-al-Loghah and its way of compilation have been addressed. All the information presented in the article has been derived from the notes of the editor of the Lobb collected in the process of editing this dictionary.
خلاصه ماشینی:
"یکی از این آثار کتاب لب اللغه اثر دانشمند سدۀ یازدهم هجری شیخ محمود بن محمد امین لاهیجانی است که کتابش را در سال 1098 ق به پایان رساند،و به نام سلیمان صفوی(1077-1105 ق) توشیح کرده است.
رجا به خلق کریم بلندطبعان بسیار هوش و تمنا از لطف عمیم خردمندان عیبپوش آن است که هرجا نظر کیمیا اثر بر سهو و خطایی اندازند به رقم زده،کلک عفو اصلاح سازند چه کمینه ناقلی بیش نیست: {Sدر این لباس کسی که آشناست میداند#که جامهای نبود بهتر از خطاپوشیS} (ام،ص 2) مؤلف پس از ذکر دیباچهای در حمد و ستایش خداوند و نعت رسول اکرم(ص)و مدح حضرت علی(ع)و معرفی خود،در ضمن توشیح کتاب به تاریخ تألیف و روش کار خود اشاره دارد.
زبانها و لهجهها در لب اللغه در لب اللغۀ شیخ محمود لاهیجی،علاوه بر کلمات عربی و فارسی،واژههای ترکی و هندی و رومی و پهلوی و گیلکی نیز دیده میشود؛به نظر میرسد که با بررسی اصل و ریشۀ لغات لب اللغه بتوان ردپایی از دیگر زبانها و لهجههای مختلف در این فرهنگ به دست آورد،در اینجا به عنوان نمونه به واژههایی که مؤلف خود به ریشه و اصل آنها اشاره کرده است،بسنده شود.
این کتاب شامل لغات عربی و فارسی است و ابتدای آن دیباچهای در حمد و ستایش خداوند و نعت رسول اکرم(ص)و مدح حضرت علی(ع)است و پس از آن ضمن معرفی مؤلف و سبب تألیف و شیوه کار،مقدمهای در 27 فصل دارد که طی آن به نکات دستوری و آیین نگارش پرداخته و سپس لغات را در 28 باب(هر باب یک حرف الفبا)و براساس حرف اول و دوم کلمات تنظیم نموده است و حدود 5200 لغت را در آن گنجانده است."