خلاصه ماشینی:
"به هنگام پژوهش دربارهء دین از همان ابتدا ذهن به یکی دو سؤال مشغول میشود:آیا به هنگام پژوهش درباره دین بنیاد دین در خرد آدمی نهفته است؟یعنی انسان به مرور زمان که خردمند شده و از نیروی تعقل بهرهور گردیده به دین و مذهب روی آورده است و از این رو خردمندان دینداران واقعی یا دیندارترین مردم هستند؟و دیگر اینکه آیا بنیاد دین در سرشت آدمی است؟ مسلم مینماید که در سیر اندیشهء بشر،تودههای نادان تصوری عاجزانه از نیروهای برین داشتند و سپس با اوجگیری اندیشه به وجود خدای سامان دهندهء طبیعت آگاه شدند.
از این رو برای شناخت روند تحول مذهب در اعصار گذشته علاوه بر کتب آسمانی و کتب مقدس هر (به تصویر صفحه مراجعه شود) دینی که به منزله اصلی منبع گفتار در شناخت ادیان است ضروری مینماید که از پیوندهای مشترک علوم نزدیک به هم برای شناخت یکدیگر سخن به میان آورد مثلا باستانشناسی چگونه میتواند ما را به کشف روحیات مذهبی و اصولا نوع پرستش آدمیزادگانی که در دوره حتی قبل از عصر خط و کتابت میزیستهاند یاری رساند بدون شک نقش غارها یا در واقع تصویرنگاریهای درون غارها که اشکال یا حرکات پرستشی را مینمایاند از احساس مذهبی قومی که هنوز در مرحله غارنشینی بودهاند به ما خبر میدهد آنچنان که مجسمهها و تندیسها و کشف شهرهای باستانی از دل خاک و بالاتر و مهمتر از همه کشف سنگ نبشتهها که اغلب پر از ذکر خدایان یا توضیح مراسم قربانی و مراحل نیایش و یا جریان فتح یا فتوحاتی است که با عنایت خداوندگان انجام پذیرفته است."