چکیده:
مردم تحت ستم اغلب از دین و مذهب به عنوان محرکی برای اعتراض و وسیلهای برای برهم زدن وضع اجتماعی موجود و نابرابریهای اقتصادی استفاده میکنند. در چند دهه اخیر، برخی از رهبران کلیسا، و کشیشان مسیحی برای مقابله با این فقر و ستم و رنج، به اندیشهای روی آوردهاند که بعضی آن را «الاهیات رهاییبخش» نامیدهاند (این مفهوم در مورد ترکیبی از اصول مسیحیت و عملگرایی سیاسی بهکار برده میشود). الاهیات رهاییبخش یکی از الاهیاتهای قرن بیستم است که با تمسک به برخی آموزههای مسیحی، در جهت اتحاد مردم فقیر و ارتقای آگاهی آنان کوشیده است. این الاهیات خواهان برابری زن و مرد در تمام امور فرهنگی، دینی، اجتماعی، و همچنین تحقق مساوات و عدالت اجتماعی در جوامع، به خصوص کشورهای امریکای لاتین، است. نوشتار حاضر تحقیقی است برای بیان نقش و تأثیر دین در شکلگیری و استمرار این نهضت، و پاسخ به منتقدانی که این نهضت را به گرایشات مارکسیستی متهم میکنند: از اینرو، به توضیح جنبههای گوناگون این الاهیات میپردازد؛ جنبههایی چون تعریف، شکلگیری اصولکلی الاهیاتی، رابطه آن با سنت و مدرنیته، شخصیتهای آن، جایگاه زنان در این الاهیات، و وضعیت کنونی این الاهیات.
خلاصه ماشینی:
"موفقیت در اجرای عدالت به بالا بردن سطح آگاهی مردم فقیر، تقویت ایمان آنان با تأکید بر بشارت پیامبران به تهیدستان و نیز نکوهش ستمگران و ظالمان و مستبدان، و پیاده کردن الاهیات عملی (نه نظری)؛ یعنی توجه به فقرا و طرفداری از تهیدستان در مرحله عمل نیاز دارد؛ برای مثال فقط سخن گفتن از کلیسای فقرا کافی نیست، بلکه یک مسیحی در عمل باید از فقرا و ستمدیدگان حمایت کند (عضدانلو، 1384: 57-61).
شورای مدلین که شرایط امریکای جنوبی را ناشی از ستم و استبداد میدانست، بر نیاز به رهایی از این شرایط تأکید کرد و باعث به وجود آمدن الاهیاتی به نام الاهیات رهاییبخش شد (لین، 1380: 518؛ یوسفیان، 1368: 519)؛ الاهیاتی که، با استفاده از آموزههای دینی، رهایی از اوضاع سخت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را هدف اصلی خود میدانست.
این تصویر مخدوش از ذات الاهی، به اعتقاد پیروان الاهیات رهاییبخش، موجب پیدایی الاهیاتی شده است که خداوند را «جایی در آن بالا» و کاملا به دور از زندگی روزمره انسانها جای میدهد؛ اما در الاهیات رهاییبخش خدا ساکن نیست، بلکه بهطرزی پویا در مسیر دفاع از تهیدستان و ستمدیدگان قرار دارد.
در مجموع میتوان گفت تمام پیروان الاهیات رهاییبخش درباره ظلمی که به زنان، بهخصوص زنان امریکای لاتین، شده است، همعقیدهاند و در حال حاضر، با مساوی دانستن مرد و زن و مطرح نبودن جنسیت در این الاهیات، زنان بیش از پیش در کلیساهای اصلی سمت رهبری دارند و بر وظایف شبانی آنان افزوده شده و شرایطشان مطلوبتر گردیده است؛ بهویژه آنکه اجرای آیین و مراسم عبادی، که قبلا تنها مخصوص مردان روحانی بود، اکنون به رهبری خواهران روحانی صورت میگیرد و مردم نیز از آن استقبال بیشتری میکنند."